SEVR ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)

 

I. Dünya Savaşı biteli 2 yıl olmasına rağmen barış antlaşması neden şimdiye kadar yapılamamıştır?

  • Diğer İttifak devletleri ile barış antlaşmaları (Versay, Trianon, Sen Jermen, Nöyyi) çoktan imzalanmıştır.
  • Ancak, İtilaf Devletleri Osmanlı’nın paylaşımında anlaşamadıkları için barış antlaşmasının imzalanması bu zamana kadar kalmıştır.
  • Paris Barış Konferansını hatırlayalım. Daha ayrıntılı bilgi için bakınız: Paris Barış Konferansı

Şimdi ne değişti de süreç hızlandı? Yani İtilaf Devletleri Barış antlaşması ile ne elde etmeyi umuyorlar?

  • Anadolu’nun denetiminin TBMM’ye geçmesi, İtilaf Devletleri’ni ve Osmanlı Devleti’ni endişelendirmiştir.
  • Bunun üzerinde derhal barış yaparak TBMM’nin gücünü kırmak istemişlerdir.
  • Düşünce şu: “Yıllardır savaşan bu halka, kötü de olsa bir barış verirsek savaşmaktan vazgeçecekler. BMM’yi desteklemeyecekler.”

Sevr’in Koşulları nerede belirlendi?

  • İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti’yle yapacakları barış antlaşmasının koşullarını İtalya’nın San Remo kentinde belirlemişlerdir.
  • Bu konferansa Osmanlı Devleti adına, sadece gözlemci olarak Tevfik Paşa katılmıştır. Tevfik Paşa, Osmanlı Devleti’ne önerilecek antlaşmanın koşullarının son derece ağır olduğunu, onaylanmaması gerektiğini hükümete bildirmiştir.

İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti’ni Antlaşmaya zorlamak için ne yatılar?

  • İtilaf Devletleri Yunan ordusuna, Bursa-Eskişehir hattına doğru son derece kapsamlı ve büyük bir saldırı yaptırmışlardır.
  • Bir andan büyük miktarda toprak kaybedilmiş, Bursa, Yunan işgaline uğramış, Yunanlılara Eskişehir yolu açılmıştır.
  • Böylece Osmanlı hükümetine, antlaşmayı kabul etmeleri için gözdağı vermiş oldular.

Diğer yandan; 

  • Bu taarruz, Mustafa Kemal’in, Kuvâ-yı Milliye’nin artık yetersiz olduğunu kanıtlayabilmesini sağlamıştır.
  • Bu olayın ardından düzenli ordunun kurulması kararı alınmıştır.

 

 

ANTLAŞMANIN KOŞULLARI

DİKKAT: 11 bölüm, 433 maddeden oluşan bu antlaşmanın önemli maddeleri şöyledir:

  • İstanbul, Osmanlı Devleti’nde kalacak ancak azınlık hakları tanınmadığı takdirde İstanbul Türklerden geri alınacaktır.
  • Boğazlar, içinde Türk olmayan bir komisyon tarafından yönetilecektir. Boğazlar tüm gemilere açık tutulacaktır.

YORUM: Bu karar ile boğazlar Türk toprağı olmaktan çıkıp uluslararası karasuyu sayılacaktır.

  • Doğu Anadolu’da Ermeni, Güneydoğu Anadolu’da Kürt Devleti kurulacaktır. Ermenistan sınırlarını Wilson belirleyecektir.

YORUM: Osmanlı Devleti’ni parçalayıp Anadolu’da iki yeni devlet kurulması amaçlanmıştır.

  • Kapitülasyonlardan bütün devletler yararlanacaktır.

YORUM: Bu kararla Osmanlı Devleti Ekonomik yönden İtilaf Devletleri’ne bağlı kalmıştır.

  • İmroz ve Bozcaada Yunanistan’a verilecek,
  • İzmir Türk toprağı sayılacak ancak yönetimi Yunanistan’a bırakılacaktır.
  • Arap toprakları ve Irak İngiltere’ye bırakılacaktır.
  • Mardin, Urfa, Suriye, Çukurova, Sivas ve Malatya Fransa’ya verilecektir.
  • Antalya, Konya, Batı Anadolu İtalya’ya bırakılacaktır.
  • İç Anadolu ve Karadeniz bölgeleri Osmanlı toprağı sayılacak fakat burada İtilaf Devletleri’nin egemenlik hakları geçerli sayılacaktır.
  • Osmanlı 50.700 kişilik bir ordu bulundurabilecek ancak bu ordunun ağır silahları olmayacaktır.
  • Türkiye’nin kaynakları savaş tazminatı ödemeye yeterli değildir. Bu nedenle İtilaf Devletleri tarafından mali bir komisyon kurulacaktır.
  • Komisyonun atayacağı bir genel müdür, Osmanlı gümrüklerinin başına geçecek ve gümrük gelirleri öncelikli olarak İtilaf Devletleri giderlerine, kalanlar ise Osmanlı’nın ihtiyaçlarında kullanılacaktır.
  • Türkiye’nin kara ve denizlerinden İtilaf Devletleri vergi ödemeden yararlanabilecektir.
  • Azınlıklar hakları genişletilerek devam edecektir.

SEVR ANTLAŞMASI’NIN ÖNEMİ

  • Osmanlı Devleti’nin bütün haklarının elinden alınmasından dolayı Osmanlı Devleti sona ermiştir.
  • Osmanlı Devleti’nin imzaladığı son antlaşmadır.
  • Ayrıca Sevr Barış Antlaşması ölü doğmuş bir antlaşmadır.

 

SEVR NEDEN ÖLÜ DOĞMUŞ BİR ANTLAŞMADIR?

  • Yürürlükte olan Kanun-î Esasi’ye göre uluslararası bir antlaşmanın geçerli sayılabilmesi için Mebuslar Meclisi tarafından onaylanması gerekir. Oysaki Osmanlı Mebusan Meclisi Sevr’in tam tersi olan Misak-ı Millî ilan edildiğinde dağıtılmıştır. Dolayısıyla Sevr’in hukukî bir geçerliliği yoktur.
  • Türk ulusunu köleleştirmesi, bağımsızlığını elinden alınmasından ve Misak-ı Millî’ye karşı olmasından dolayı TBMM kabul etmemiştir.
  • Türk halkı, savaşarak işgalcileri Anadolu’dan atmış ve Sevr’in uygulanmasını engellemiştir. Bu nedenle Sevr, imzalandığı halde yürürlüğe girmeyen ‘ölü doğmuş’ bir antlaşmadır.

NOT: Bu antlaşma, Osmanlı Mebusan Meclisi olmadığı için Damat Ferit başkanlığında toplanan Saltanat Şurası tarafından onaylanmıştır.