• Saltanat süresi: 8 yıl
  • Beşinci Osmanlı padişahıdır.
  • Yıldırım Bayezit ile Devletşah Valide Sultan’ın oğludur.
  • Lakabı olan “Çelebi” okumuş bilgili görgülü nazik ahlak sahibi kişi demektir. Osmanlı toplumunda başta şehzadeler olmak üzere pek çok kişi için kullanılmıştır. (Evliya Çelebi, Katip Çelebi gibi)
  • Kardeşlerini yenerek Fetret devrine son verdiği ve devleti yıkılmaktan kurtardığı için Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu kabul edilir.
  • Çocuk denecek yaşta, babasının Ankara Savaşı’nda yenilmesine şahit olmuş, kardeşleri ile mücadele etmek zorunda kalmıştır. Bütün hayatı taht kavgaları, isyanlar, yeniden birliği sağlamak ve Ankara Savaşı’nda alınan yenilginin yaralarını sarmakla geçmiştir.
  • 26 yaşında tahta çıkan Çelebi Mehmet erken denilebilecek bir yaşta 42 yaşında vefat etmiştir
  • Çelebi Mehmet’in doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Ancak 1379 olarak kabul edilir. 1391 yılında Amasya Sancakbeyi olmuştur.
  • Ankara Savaşı’ndan sonra kendi sancağı olan Amasya’ya çekilerek kardeşleriyle 11 yıl boyunca Osmanlı hükümdarlığı için mücadele etmiştir. Bu mücadelenin ayrıntılarını Fetret devri ile ilgili yazımızda aktarmıştık. Bu konuda ayrıntılı bilgi için bakınız: FETRET DEVRİ
  • Çelebi Mehmet en son 1413 yılında Musa çelebi’yi ortadan kaldırınca Osmanlı tahtına tek başına hâkim oldu. Şimdi hızla Fetret devrinden kalan yaraların sarılması gerekiyordu. Sultan Çelebi Mehmet’te 8 yıllık kısa saltanatı boyunca bunun için mücadele etmiştir.

 

Balkanlar’da ve Anadolu’da sarsılan Osmanlı egemenliği yeniden kuruluyor

  • Karamanoğlu Mehmet Bey, Fetret devri’nin kargaşasından yararlanarak Osmanlı topraklarına saldırmıştı. Hatta 1414 yılında Bursa’ya kuşatmıştı. Kenti ele geçiremese de şehrin kenar mahallelerini yakmıştı. Ayrıca yine Karamanoğlu Mehmet Bey tarafından kışkırtılan Aydınoğlu Cüneyt Bey isyan etmişti.
  • 1414 yılında Anadolu’ya geçen Çelebi Mehmet önce Aydınoğulları’nın üzerine gitti. İzmir dışında Aydınoğulları’nın bütün topraklarını aldı. Aydınoğlu Cüneyt Bey ise af dileyince affedildi.
  • 1415 yılında Karaman seferine çıkan Çelebi Mehmet Karamanoğulları ile yaptığı üç savaşı da kazanarak Konya’yı kuşattı. Karamanoğlu Mehmet Bey’i esir etti ancak belki de babası Yıldırım Bayezid’in Türk beylikleri ile ilgili politikalarından ders çıkardığı için Karamanoğlu Mehmet Bey’i de affetti. Yine de Akşehir, Beyşehir ve Seydişehr’i Karamanoğulları’ndan aldı.
  • Candaroğullarından İsfendiyar Bey, Fetret devrinde Çelebi Mehmet’in kardeşlerini desteklemişti. Ayrıca Osmanlılara ait bazı yerleri almıştı. Çelebi Mehmet tek başına Osmanlı tahtını ele geçirdiğinde ise oğlu Kasım Bey idaresinde kuvvetler göndererek Çelebi Mehmet’in Karaman ve Eflak seferlerine destek verdi. Eflak seferi’nin dönüşünde Kasım Bey, babasından bazı yerleri almak için Çelebi Mehmet’ten yardım istedi. Çelebi Mehmet bu amaçla İsfendiyar Bey’e bir mektup yazdı. İsteklerinin kabul edilmemesi üzerine de Sinop’u kuşattı. İsfendiyar Bey karşı koyamayacağı anlayarak Osmanlı hâkimiyetini tanımak zorunda kaldı. (1416)

Osmanlı tarihinin ilk deniz savaşı

  • Yıldırım Bayezid zamanında kurulmuş olan Gelibolu tersanesi, Çelebi Mehmet döneminde daha da geliştirildi. Burada hazırlanan bir donanma 1415’te Çalı Bey komutasında Ege Denizi’ne açıldı. Venediklilerin elindeki Kiklad ve Eğriboz adalarına saldırdı. Venediklilerin bazı Türk ticaret gemilerine zarar vermesine karşılık birkaç Venedik gemisi esir alındı. Bunun üzerine karşı saldırıya geçen Venedikliler ile 1416 da Marmara Adası ve Gelibolu arasında Osmanlı tarihinin ilk deniz savaşı yapıldı. Bu savaşta Osmanlı donanması yenildi ve donanmanın kaptanı Çalı Bey şehit düştü.

Eflak seferi

  • Fetret devri’nde Eflak voyvodası Mirça, Musa çelebi’ye yardım etmişti. 1416 yılında Eflak seferine çıkan Çelebi Mehmet bütün Eflâk’ı işgal etti. Ancak af dileyen Eflak voyvodası yerinde bırakıldı ve Eflak senelik vergiye bağlandı. Daha sonra Mirça’ya karşı isyan eden Prens Dan, Çelebi Mehmet’ten yardım istedi. Çelebi Mehmet Mirça’ya karşı Dan’a yardım etti. Diğer taraftan Mirça’yı da Macarlar destekliyordu. Yapılan savaşı Dan kazandı. Mirça barış istemek zorunda kaldı. Böylece Eflak yeniden Osmanlı hâkimiyetine girdi.

Mustafa Çelebi ya da Düzmece Mustafa isyanı

  • Yıldırım Bayezid’in 5 oğlu vardı. Bunlardan dördü Anadolu’da kalıp Osmanlı tahtı için birbirleri ile mücadele ederken 5’incisi olan Mustafa çelebi’yi Timur yanında götürmüştü. Mustafa Çelebi, Timur’un ölümünün ardından Anadolu’ya gelerek Osmanlı tahtında hak iddia etti. Bu olay Osmanlı tarihine Mustafa Çelebi isyanı olarak geçmiştir.

Neden Düzmece Mustafa ?

  • Mustafa Çelebi Anadolu’ya geldiğinde Mehmet Çelebi Osmanlı tahtına tek başına hâkim durumdaydı. Yeniden taht mücadelesine girmemek veya en azından girdiği bu mücadelede eline kuvvetlendirmek için gerçek Mustafa Çelebi’nin öldüğünü, taht için karşısına çıkan kişinin düzmeceden bir Mustafa olduğunu iddia etti.

Peki, olayın aslı nedir?

  • Mustafa Çelebi de kardeşleri gibi babasıyla birlikte Ankara Savaşı’na katılmıştı. Yıldırım Bayezid tutsak alındıktan sonra kendisi ile birlikte merkez hattında bulunan Musa ve Mustafa ile birlikte kalmak istemişti. Bunun üzerine iki kardeş aranmaya başlamış Musa Çelebi bulunmuş ancak Mustafa Çelebi bulunamamıştı. Dolayısıyla kaybolduğu kanısına varılmıştı. Hâlbuki Timur Ankara Savaşı’ndan sonra komşu hükümdarlara gönderdiği fetihnamelerde “Bayezid’in iki oğlu ile birlikte tutsak alındığını” bildiriyordu. Bu fetihnamelerin ışığında, ortaya çıkan kişinin gerçekten Yıldırım Bayezid’in oğlu Mustafa Çelebi olduğunu söyleyebiliriz.

Mustafa Çelebi’nin esaretten kurtuluşu ve Osmanlı tahtında hak iddia edişi

  • Timur’la birlikte Semerkant’a götürülen Mustafa Çelebi, Timur’un ölümü üzerine serbest kalarak Anadolu’ya döndü. Bir süre Karamanoğulları’nın elindeki Niğde’de kaldı. Daha sonra Bizans imparatoru Manuel’in yanına gidip Osmanlı tahtı için ondan destek istedi. Bizans imparatoru daha önceden de kardeşler arası mücadeleden faydalanmıştı. Musa Çelebi’ye karşı Mehmet Çelebi’ye destek vererek bazı yerleri geri almayı başarmıştı. Bu sefer de Mustafa Çelebi ye destek vermeye başladı. 1419 yılında Mustafa Çelebi’yi Rumeli’ye, oradan da Eflâk’a gönderdi. Mustafa Çelebi, Eflâk’ta çok iyi karşılandı. Eflak Voyvodasından yardım gördü. Bu sırada Niğbolu Sancakbeyi Aydınoğlu Cüneyt Bey, Eflâk’a gelerek kendisine katıldı. Mustafa Çelebi, Eflâk’tan ve Cüneyt bey’den aldığı kuvvetlerle Teselya ve Selanik de faaliyetlere başladı.
  • Öte yandan Çelebi Mehmet bu faaliyetleri haber alınca hemen harekete geçti. Selanik civarında yapılan savaşta Mustafa Çelebi yendi. Ancak yakalayamadı. Çünkü Mustafa Çelebi Selanik Kalesi’ne çekilmişti. Bizans’ın Selanik valisinden Mustafa Çelebi’nin kendisine teslim edilmesini isteyen Mehmet Çelebi, bunu elde edemeyince Bizans ile anlaşmak zorunda kaldı. Yapılan anlaşmaya göre; Bizans Mustafa Çelebi’yi kontrol altında tutacak, buna karşılık Osmanlı devleti de onun masrafları için her yıl 300 bin akçe verecekti. İmparator, Mehmet Çelebi sağ olduğu sürece Mustafa’yı serbest bırakmamayı da kabul etmişti.
  • Çelebi Mehmet, Mustafa Çelebi’ye asker yardımında bulunan Eflak Voyvodasını cezalandırmak için topraklarına akınlar yaptırdı.

Şeyh Bedrettin İsyanı

  • Çelebi Mehmet, hatta Fetret devrinin en önemli olaylarından birisi Şeyh Bedrettin ve taraftarlarının çıkardığı isyandır. Edirne yakınlarındaki Simavna’da doğan Şeyh Bedrettin, Konya, Mekke, Kahire gibi önemli ilim merkezlerinde tahsil görmüştür. Dönemin önemli bilim adamlarından birisidir. Musa Çelebi, Edirne’de hükümdarlığını ilan ettiğinde Şeyh Bedrettin’i kazasker yapmıştır. Şeyh Bedrettin, bu sırada Sünni İslam inancına ve Türk toplum yapısına aykırı olan görüşlerini yaymaya başlamıştır.
  • Çelebi Mehmet padişah olduktan sonra Şeyh Bedrettin’i kazaskerlikten almıştır. Ancak yine de onun âlimliğine saygı göstererek 1000 akçe aylıkla İznik’te oturmaya mecbur etmiştir. İznik’te serbest olarak yaşayan Şeyh Bedrettin, müritleri vasıtasıyla propagandalarını sürdürmeye devam etmiştir. Müritlerinden Börklüce Mustafa’nın Karaburun yöresinde, Torlak Kemal’in Manisa’da taraftar topladığını haber alınca, kendisi de İznik’i terk ederek Rumeli’ye geçti. Deliorman dolaylarında bir hayli taraftar topladı. İlk isyan Karaburun’da Börklüce Mustafa tarafından başlatıldı. Börklüce Mustafa, Sadrazam Bayezid Paşa tarafından yakalanarak idam edildi. Onun ardından Torlak Kemal ve adamları da yakalanarak öldürüldü. Ardından Rumeli’ye geçen Bayezid Paşa Şeyh Bedreddin’i de küçük bir çatışma ile ele geçirdi. Serez’de yargılanan Şeyh Bedrettin idam edildi.
  • Şeyh Bedrettin isyanı Osmanlı tarihinde çıkan ilk sosyal içerikli isyan olması açısından önemlidir. Fetret devri’nde ki kargaşada bolca taraftar toplamıştır. Sünni İslam geleneklerini ve Türk toplum geleneklerini eleştirmiş, toprak ve vergi düzenini bozukluğu sayesinde halkı yanına çekmeyi başarmıştır.
  • Diğer yandan Şeyh Bedrettin isyanı ile ilgili olarak farklı bir yorum da vardır; Aslında Şeyh Bedrettin’in yaşadıkları Hallacı Mansur’un hikâyesine benzer. Hallacı Mansur “Enel hak” (ben tanrıyım) dediği için derisi yüzülerek idam edilmiştir. Şeyh Bedrettin de onunkine benzer bir şekilde “ben de kendimce bedreddinem” demiştir. Onun sözlerini işlerine geldiği şekilde algılayan ve bir isyana neden olan asıl sorumlular müritleri olan Torlak Kemal ve Börklüce Mustafa’dır.

 Çelebi Mehmet’in ölümü ve ölümünün 40 gün gizlenmesi

  • Çelebi Mehmet, kışı Bursa’da geçirdikten sonra 1421 ilkbaharında Edirne’ye geldi. Sultanın Edirne’ye geldiği haberini alan Bizans imparatoru, Çelebi Mehmet’in kendisi ile ilgili fikirlerini öğrenmek için bir elçi gönderdi. Leontarius adındaki elçi Edirne’ye geldiğinde Çelebi Mehmet çok hasta vaziyetteydi. Buna rağmen elçi iyi bir şekilde karşılandı. Elçiye hastalığı sebebiyle Sultan’ın kendisi ile daha sonra görüşeceği bildirildi. Aslında sultan’a felç inmişti. Sultan Mehmet iyileşemeyeceğini anladığı için vezirleri Çandarlızâde İbrahim, Hacı İvaz Paşa ve Bayezit Paşa’yı çağırarak Amasya’da Sancak beyliği yapan büyük oğlu Murat’ın tahta çıkışına kadar ölümünün gizlenmesini vasiyet etti. Çünkü Bizans imparatoru, kendisinin öldüğünü erken öğrenecek olursa, oğlu Murat henüz tahta çıkmadan elindeki Mustafa Çelebi’yi serbest bırakabilirdi. Bunun üzerine şehzade Murat’ı davet için Çaşnigirbaşı Elvan Bey Amasya’ya gönderildi. Fakat Sultan Mehmet, şehzade gelmeden önce hayata gözlerini yumdu. (1421 Mayıs)
  • Sultan Mehmet’in ölümünü gizlemek için devlet adamları tarafından pek çok önlem alındı. İstanbul’a ve diğer düşman topraklara giden tüm yollar tutuldu. Hacı İvaz Paşa’nın önerisiyle padişahın “Karamanoğulları üzerine sefer yapacağız.” şeklindeki buyruğunu hem kapıkullarına, hem Anadolu askerlerine bildirdiler. Anadolu Beylerbeyi’ne Ferman göndererek askerleri ile Biga’ya gelmesini emrettiler. Böylece Sultan Mehmet’in ölümü gizlendi. Edirne’de bulunan Bizans elçisi, Sultan’ın kendisini kabul etmesini uzunca bir süre bekledi. Aslında Sultan elçinin gelişinden 3 gün sonra vefat etmişti. Sonunda Leontarius Sultan Mehmet’in öldüğünü öğrendi. Hemen imparatoruna haber gönderdi. Fakat bu seferde yollar tutulmuş olduğu için ulaklar İstanbul’a ulaşamadılar. Bizans elçisi haberi birkaç gün sonra Mora üzerinden yollayabildi. Ancak artık iş işten geçmişti. Sultan Mehmet’in ölümü 40 gün gizlenmiş ve bu sırada şehzade Murat gelerek Osmanlı tahtına çıkmıştı. Sultan Mehmet, kendi yaptırdığı Bursa’daki Yeşil türbeye gömüldü.
  • Sultan I. Mehmet’in en büyüğü Murat (II. Murat) olmak üzere Mustafa, Kasım, Ahmet, Yusuf ve Mahmut adlarında 6 oğlu vardır. Yedi tane de kız çocuğu olmuştur.