• OSMANLICILIK
  • İSLAMCILIK (ÜMMETÇİLİK)
  • TÜRKÇÜLÜK (MİLLİYETÇİLİK)
  • BATICILIK
  • TURANCILIK
  • ADEM-İ MERKEZİYETÇİLİK

 

DİKKAT: Öncelikle şunu bilmeliyiz:

  • Fransız ihtilalinden yayılan ve Osmanlı Devleti’nin DAĞILMA / ÇÖZÜLME süreci yaşamasına neden olan fikir MİLLİYETİÇİLİK‘tir.
  • Osmanlı yöneticileri başlangıçta bu fikre karşı fikirler üreterek devletin yıkılmasını önlemeye çalışmışlardır.
  • Osmanlı Devleti’nin üç kıtada toprağı varken, farklı etnik kökenden gelen, farklı dilleri konuşan, farklı dinlere inanan toplulukları birarada tutmak için ilk başvurulan fikir OSMANLICILIK olmuştur. Ancak 19. yüzyılın başından itibaren Osmanlıcılık uygulansa da azınlık isyanları engellenememiştir.
  • En son 93 harbi ile balkan topraklarının büyük kısmı kaybedilince bu sefer elde kalan topraklar Anadolu ve Arap coğrafyası olmuştur. Burada yaşayan insanların ortak noktası ise Müslüman olmalarıdır. Sultan II. Abdülhamit döneminde İSLAMCILIK fikri uygulanmıştır.
  • İslamcılık fikrinin de milliyetçilik fikri karşısında etkili olmadığını anlayan İttihat ve Terakki yöneticileri ise Balkan savaşlarından sonra milliyetçilik fikrini yani TÜRKÇÜLÜK fikrini devlet politikası haline getirmişlerdir. Türkçülük fikri belki Osmanlı Devleti’nin yıkılışını engelleyememiştir. Ancak onun yerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti bu esaslar üzerinde inşa edilmiştir.

1. Osmanlıcılık:

  • Sultan II. Mahmut dönemi
  • Tanzimat Fermanı
  • Islahat Fermanı
  • 1. Meşrutiyet ve 2. Meşrutiyet

2. İslamcılık:

  • Sultan II. Abdülhamit Dönemi

3. Türkçülük:

  • 2. Meşrutiyet Dönemi -> ittihat ve terakki

 

ORTAYA ÇIKIŞ SEBEPLERİ

Osmanlıcılık:

  • Osmanlı Devletinde yaşayan farklı milletlerin bir arada yaşamalarını sağlamak. Bu konudaki en güzel örnek Sultan II. Mahmut’un bir sözüdür : ” Ben Tebaamdan Hırıstiyan’ı kilisede, Yahudi’yi havrada, Müslüman’ı camide faklı görmek isterim. Oradan çıktıklarında herkes birdir ve herkes Osmanlıdır.”

İslamcılık:

  • Balkanlardaki Panslavizm politikasını etkisiz hâle getirmek için Müslümanların devlet birliğini sağlamak ve içerideki siyasi rakiplerinin halk içindeki gücünü kırmak.

Türkçülük:

  • İttihat ve Terakki iktidarı döneminde Osmanlı sınırları içinde yaşayan Türkleri dil ve kültür birliği etrafında birleştirip yönetime destek sağlamak.

Batıcılık:

  • Batının her alanda Osmanlı’nın önüne geçmesi. Osmanlı Devletinin bir tek kurtuluş yolunun bu yüzyılın ihtiyaçlarına uygun medeni bir millet ve toplum halini alması gerektiğini düşüncesinin ortaya çıkması.

 

 

 AMAÇLARI

Osmanlıcılık:

  • Osmanlı devletini oluşturan bütün milletlerin adalet, eşitlik, hürriyet içerisinde bir arada tutup Osmanlılık duygusu ile “Osmanlı toplumunu” oluşturmaktır.

İslamcılık:

  • Millet olmanın en önemli özelliği dindir. Dini birlik devleti ayakta tutabilir düşüncesiyle Müslüman toplulukların devletten ayrılmalarını önlemek.

Türkçülük:

  • Türkleri milli bir duygu ile birleştirerek Osmanlı bayrağı altında kuvvetli bir unsur olarak yeniden dünya devletleri arasına sokmak.

Batıcılık:

  • Türk toplumuna batıda gelişen düşünce, yönetim biçimi, yaşam tarzını getirerek ülkenin gelişmesini ve kalkınmasını sağlamak.

 

 

TEMEL DÜŞÜNCESİ

Osmanlıcılık:

  • Osmanlıcılık düşüncesi geçmişteki gibi uygulandığında tekrar başarılı olabilir.

İslamcılık:

  • Devletin kurtuluşu, halifelik makamının bütünleştirici gücü ile gerçekleştirilebilir.

Türkçülük:

  • Dili, dini, soyu ve idealleri bir olan topluma dayanan devlet kalıcı olabilir.
  • “Dilde Türkçülük” parolasıyla hareket ederek Türk tarihini, uygarlığını geliştirip dünyaya duyurmak.

Batıcılık:

  • Askeri ve idari alanda Avrupa’nın seviyesine ancak Avrupalıların izlediği yol ile ulaşılabilir.

 

 

TEMSİLCİLERİ

Osmanlıcılık:

  • Ziya Paşa,
  • Mithat Paşa,
  • Namık Kemal

İslamcılık:

  • Mehmet Akif,
  • Said Halim Paşa,
  • Ahmet Hamdi Akseki

Türkçülük:

  • Ziya Gökalp,
  • Yusuf Akçura,
  • Ömer Seyfettin,
  • Mehmet Emin Yurdakul

Batıcılık:

  • Tevfik Fikret,
  • Celal Nuri

 

 

GEÇERLİLİĞİ

Osmanlıcılık:

  • Milliyetçilik akımının etkisi ile Balkan milletleri isyan ederek Osmanlı’dan ayrılmasıyla geçerliliğini kaybetmiştir. (93 Harbi)

İslamcılık:

  • 1. Dünya savaşı sırasında halifenin cihat çağrısına rağmen Müslüman Arapların İngilizler ile birlikte hareket etmedi ile geçerliliğini yitirmiştir.

Türkçülük:

  • Bilim ve teknikte batının örnek alınması, kültürel yapının korunması düşüncesiyle yeni Türk devletinin kurulmasında Mustafa Kemal Atatürk’ün ortaya koyduğu milliyetçilik ilkesinin oluşmasında etkili olmuştur.

Batıcılık:

  • Batı’nın sadece bilim ve tekniğinin alınması gerektiği fikri Türkiye Cumhuriyeti’nin temel taşlarından biri olmuştur.

 

TURANCILIK:

  • Türkçülük fikrinin daha ütopik şeklidir. Amacı tüm dünya Türklerini içine alan bir “Turan Devleti” kurmaktır.
  • Ziya Gökalp’ın dediği gibi ” Vatan, ne Türkiye’dir Türklere, ne Türkistan. Vatan, büyük ve müebbet bir ülkedir. Turan”
  • Bu fikirden hareketle I. Dünya savaşı sırasında “Kafkas Cephesi” açılmıştır.

ADEM-İ MERKEZİYETÇİLİK:

  • Prens Sabahattin tarafından ortaya atılmış bir fikirdir.
  • Hiç bir zaman devlet politikası olarak uygulanmamıştır.
  • Prens Sabahattin: Azınlık isyanlarını önlemenin yolunun onlara daha fazla özgürlük vermekten geçtiğini, bunun içinde yerel yönetimlerin yarı bağımsız hale getirilmesi gerektiğini savunur. (Bir çeşit Federe devleti savunur.)