Sanayi inkılâbı;

  • İnsan ve hayvan gücüne dayalı üretimden, makine gücüne dayalı üretime geçilmesi demektir. 

 

Sanayi inkılâbı 18.yy da ilk olarak İngiltere’de ortaya çıkmıştır.

Önce İngiltere’de ortaya çıkmasının sebepleri

  • İngiltere’nin çok uzun zaman öncesinde Anayasal düzene geçmiş olması. Anayasal düzen bireysel hak ve özgürlüklerin korunması anlamına gelir.
  • İngiltere Aydınlanmanın merkezlerinden birisidir.
  • Sömürgecilik faaliyetleri sayesinde gereken sermaye birikimine sahiptir.
  • Sanayi için gerekli ham madde kaynaklarına (kömür, demir) sahiptir.

GENEL OLARAK SANAYİ İNKILÂBININ NEDENLERİ:

  • Pozitif bilimlerdeki buluş ve icatların üretime uygulanması
  • Avrupa’da coğrafi keşifler ve sömürgeler vasıtasıyla sermaye ve hammadde birikiminin olması
  • Büyük devletler siyasi güçlerini artırabilmek için ekonomik alanda daha çok gelişmek istemeleri

 

Sanayi inkılâbı, buhar gücünün sanayide kullanılmasıyla, ilk dokumacılık alanında başlamıştır.

 

DİKKAT: Sanayi inkılâbı konusunda özellikle iki icad çok önemlidir.

  1. James WATT tarafından, buhar gücü ile çalışan makine bulunmuştur.
  2. Dannis PAPPİN tarafından, ateşli pompa sistemini (içten yanmalı motorların çalışma şekli) bulmuştur.

SANAYİ İNKILÂBININ SONUÇLARI:

  • Hammadde ve pazar ihtiyacı arttı.–>Sömürgecilik faaliyetleri arttı.
  • Sanayide makineleşmeye gidildi.–>Büyük şirketler kuruldu ticaret gelişti.
  • Kömür, buhar, elektrik ve petrol gibi hammaddelerden yararlanma devri başladı.
  • Büyük fabrikalar kuruldu üretim arttı.
  • Seri ve ucuz üretim yapılmaya başladı.
  • İşçi sınıfı oluştu.
  • Kapitalizm, emperyalizm, sosyalizm, komünizm gibi akımlar ortaya çıktı.
  • Avrupa devletleri buluşlara ve teknik ilerlemeye önem vermeye başladı.
  • Sömürgeci devletler yeni sömürgeler elde etmek için silahlanma yarışına girdiler. (I.Dünya Savaşı)
  • Japonya sanayi inkılâbını gerçekleştiren ilk Asya devleti olmuştur.
  • Köyden kente göç başladı. Sanayi şehirleri oluştu.
  • Osmanlı ticareti yön değiştirdi. Eskiden doğudan alınan mallar şimdi Avrupa’dan alınamaya başlandı.
  • Bankacılık, kağıt para ve çeklerin kullanılması ticareti olumlu etkiledi.
  • Buharlı makinelerin (Tren, Gemi) ulaşımı kolaylaştırdı. Mesafeler kısaldı. Böylece dünya toplumları arasında etkileşim arttı.

 

SANAYİ İNKILÂBININ OSMANLI DEVLETİ’NE ETKİSİ

  • Sanayi İnkılâbı, Osmanlı ekonomisi için tam anlamıyla yıkıcı olmuştur.
  • Çünkü Osmanlı ülkesinde sanayi inkılâbı gerçekleşememiştir.

DİKKAT: Bunun sebepleri 

  1. Sanayi inkılabı için gereken bilgi birikimi, bilimsel icatları yapacak kültürel gelişme olmamıştır. (Avrupa’daki Aydınlanma Osmanlı ülkesinde yok.)
  2. Sanayi inkılabını gerçekleştirmek için gereken sermaye birikimi yok. (Hatırlayalım; Lonca teşkilatının böyle de bir işlevi vardı.)
  • Osmanlı ülkesindeki küçük üretici, sanayi inkılâbına kadar kapitülasyonların etkisine rağmen ayakta kalmayı başarmıştır. Çünkü üretim koşulları her yerde aynıdır.
  • Ancak Avrupalılar, Sanayi inkılâbı ile üretimde makineleşmeye geçerek zamandan ve iş gücünden tasarruf etmeyi başarmışlardır. Böylece malların fiyatları düşmüştür. Düşük maliyetli mallar, kapütülasyonlar sayesinde düşük gümrük vergisi ile Osmanlı ülkesine girdiklerinde, ülkedeki küçük üreticinin rekabet şansı kalmamıştır.
  • Ürettiği ürünü satamayan küçük esnaf dükkânını kapatmak zorunda kalmıştır. Bu da Osmanlı ülkesinin üretim yapamayan, sadece ham madde satan ve mamul mal alan bir ülke haline gelmesine; Yani tam anlamıyla Avrupalıların AÇIK PAZARI haline gelmesine neden olmuştur.