MERKANTİLİZM

  • Coğrafi Keşiflere kadar dünya ekonomik sisteminin temeli Toprağa dayanmaktaydı. Yani güç ve zenginlik kaynağı topraktı.
  • Coğrafi keşiflerle birlikte toprağın yerini PARA aldı.
  • İşte Coğrafi keşiflerden itibaren dünyada geçerli ekonomik sistemin adına Merkantilizm denilmiştir.

Merkantilizme göre:

  • Bir devletin ne kadar çok değerli madeni, yani Altın ve Gümüşü (PARA) varsa o kadar zengindir.
  • Ve bir devlet ne kadar zenginse o kadar güçlüdür.
  • Coğrafi Keşiflerden sonra, Avrupalı devletler Merkantilizm fikrinin etkisi ile hareket etmişlerdir. Politikalarını, dostluk ya da düşmanlıklarını bu fikre göre belirlemişlerdir. 

DİKKAT:

  • Tam olarak bu noktada Merkantilizm, Makyavelizm ile örtüşmektedir.

  • Çünkü Makyavelliye göre; “Amaca giden her yol mubahtır.” Dolayısıyla devletlerin amacı daha fazla zengin olmak ise bu yolda her yönteme başvurulabilir. Yani “devletlerin ebedi dostlukları ya da düşmanlıkları olmaz; Devletlerin çıkarları olur.” 

Merkantilizmin etkisi ile:

  • Gelirlerini daha çok artırmak isteyen Avrupalı devletler dış ticarete önem verdiler.
  • Yeni yollar bulma ve yeni sömürgeler elde etme yarışına girdiler.  Çünkü, Daha fazla sömürge, daha fazla hammadde ve Pazar, dolayısıyla daha fazla zenginlik demektir.
  • Merkantilizmin bir diğer etkisi ise, gelir düzeyini ve tüketim isteğini artırmasıdır.

 

OSMANLI DEVLETİNE MERKANTİLİZİMİN ETKİSİ

  • Avrupa, Coğrafi keşiflerle yeni bir ekonomik sisteme geçtiğinde Osmanlı Devleti, hala eski ekonomik anlayışa göre hareket etmekteydi.
  • Osmanlı ekonomik sisteminde para kazanmak ilk hedef değildi.
  • Devletin ekonomik sistemi belirlerken temel hedefi mal bolluğunun olmasıdır. Buna İAŞECİLİK ilkesi denilmektedir. 

NOT: İaşecilik için ayrıca bakınız: Osmanlı Ekonomisinin Temel İlkeleri

  • Kapütilasyonların verilme sebebi,
  • Ya da bazı malların satışının yasaklanmasının temel sebebi budur.

Sonuç olarak;

  • Dünya, daha fazla para kazanmak için İhracatı artırıp ithalatı kısıtlamaya çalışırken;
  • Osmanlı Devleti tam tersi bir anlayışla ithalatı artırıp, ihracatı kısıtlamaya çalışmıştır.

Bu ekonomik anlayış;

  • Savaşların eskisi kadar kazançlı olmadığı, (Ganimet gelirleri elde edilmeyecek, Savaş tazminatları azalacak,)
  • Saray masraflarının arttığı,
  • Vergi gelirlerinin düştüğü, (Özellikle Celali İsyanları nedeniyle)
  • Gümrük gelirlerinin düştüğü (Coğrafi Keşifler nedeniyle Ticaret Yolları yön değiştirmişti.)

Bir dönemde Osmanlı hazinesinin sürekli nakit para ihtiyacı duymasına sebep olmuştur.  

  • Osmanlı Devleti, artan nakit para ihtiyacını karşılamak için İLTİZAM uygulamasını yaygınlaştırmıştır. 
  • İLTİZAM SİSTEMİ İÇİN BAKINIZ: CELALİ İSYANLARI