OSMANLI EKONOMİSİNİN İNSAN KAYNAĞI:

  • Osmanlı Devleti’nde vergiye tabi nüfusa REAYA ( yönetilenler ) denir.
  • Tüm ekonomilerde olduğu gibi Osmanlı ekonomisinin temeli de İnsandır.
  • Osmanlı Devleti Diğer Türk devletleri ile kıyaslandığında oldukça katı merkeziyetçi bir yapıya sahiptir.
  • Buna rağmen II. Mahmut devrine kadar bir nüfus sayımı yapılmamıştır.
  • Osmanlı Devleti’nin nüfus yapısı hakkındaki oldukça ayrıntılı bilgileri TAPU-TAHRİR kayıtlarında bulmaktayız.
  • TAPU-TAHRİR DEFTERLERİ ele geçirilen bir yerin vergiye tabi nüfus, tarla, bağ, bahçe, otlak alanı, hayvan sayısı, han, hamam gibi tabiri caizse iğneden ipliğe her şeyin kaydının tutulduğu defterlerdir.

NOT: Tapu-Tahrir defterleri Osmanlı Tarihçiliği için çok önemli kaynaklardır.

 

NOT: Osmanlı Devleti bir yeri kılıçla ele geçirdiğinde fethedilmiş saymaz. ne zaman o yerin Tapu-Tahrir kayıtları çıkarılır. O zaman fethedilmiş sayar.

NOT: Tapu-Tahrir kayıtları Osmanlı Devlet idaresi açısından da son derece önemlidir. Tımar dağıtımı başta olmak üzere devlet toprak yönetimini bu kayıtlar sayesinde yapmıştır.

NOT: bu kayıtlar devletin MERKEZİYETÇİ yapısının temel dayanaklarından birisi olmuştur.

 

OSMANLI EKONOMİSİNİN TOPRAK KAYNAĞI:

 

  • Osmanlı toplumu hiç tartışmasız bir TARIM toplumudur.
  • Osmanlı Devleti’nin başarısının sırrı ise Orta Çağ boyunca toprağı elinde tutup iyi değerlendirmeyi bilmesindedir.

1. MİRİ ARAZİ:

  • Mülkiyeti devlete ait olan arazilerdir.
  • Bu topraklar alınıp-satılamaz, Miras bırakılamaz. Devredilemez.
  • Bu toprağı ekip biçen çiftçi karşılığında vergisini verir.

Miri topraklar pek çok kısma ayrılır. 

DİRLİK: Tımar sistemindeki topraklardır. Dirlikler gelirlerine göre 3’e ayrılır.

                               – TIMAR- ZEAMET- HAS

NOT: Dirlik toprakları hakkında ayrıntılı bilgi için bakınız: TIMAR SİSTEMİ

PAŞMAKLIK: geliri Saray kadınlara ayrılan topraklardır. Padişah annesi, kardeşi, kızı, karısı vb.

OCAKLIK: Geliri Kale muhafızlarına ve Tersane giderlerine ayrılan topraklardır.

YURTLUK: Geliri sınır boylarındaki askerlere verilen topraklardır.

MALİKANE: Devlete karşı yaptıkları önemli bir hizmet karşılığı devlet adamlarına mülk olarak verilen topraklardır.

MUKATAA: İLTİZAM sisteminde geliri kişilere açık artırma ile ihale edilen topraklardır. Bu toprakların kazancı doğrudan devlet hazinesine gider.

VAKIF: gelirleri hayır kurumlarının masrafları için şahıslar tarafından vakfedilmiş topraklardır.

2. MÜLK ARAZİ:

  • Mülkiyeti şahıslara ait olan arazidir.
  • Kişi kendi malı olan bu toprak üzerinde her türlü tasarruf hakkına sahiptir. İstediği gibi alıp-satabilir. Miras bırakabilir. Devredebilir.

Mülk topraklar iki kısma ayrılır.

ÖŞRİ ARAZİ: Mülkiyeti Müslüman çiftçiye ait olan mülk topraklardır. Kişi devlet sınırları içinde bu mülke sahip olabildiği için ÖŞÜR vergisi öder. Toprak ismini bu vergiden almıştır.

HARACİ ARAZİ: Mülkiyeti Gayrimüslim çiftçiye ait olan mülk topraklardır. Kişi devlet sınırları içinde bu mülke sahip olabildiği için HARAÇ vergisi öder. Toprak ismini bu vergiden almıştır.

DİKKAT: Osmanlı Devletinde toprakların büyük çoğunluğu miri arazidir.

 

Bu sayede;

  • Avrupa’da ki feodalite benzeri büyük toprak sahipleri
  • Köle işçi sınıfı