Tımar sistemi Osmanlı Devlet yönetiminin en önemli ayaklarından birisidir. Rahatlıkla diyebiliriz ki Osmanlı Devleti’ni çağdaşı devletlere göre ileriye götüren temel etkenlerden birisidir.

Bu sistemi iyi anlayan birisi

  • Osmanlı Askeri yapısı
  • Osmanlı Ekonomik yapısı
  • Osmanlı Toprak yapısının da büyük kısmını anlamış olur.

 

TIMAR SİSTEMİ:

Osmanlı Devlet’inde savaşta yararlılık göstermiş askerlere ve bir kısım memurlara devletin kasasından doğrudan maaş vermek yerine geliri daha önceden belirlenmiş bir toprak parçasının (DİRLİK) vergi toplama hakkının verilmesidir.

NOT: Görev karşılığı vergi toplama hakkı verilen toprağa DİRLİK adı verilir.

Dirlik sahibi topladığı verginin bir kısmını kendi maaşı (KILIÇ HAKKI) olarak alırken geri kalan kısmıyla devletin önceden belirlediği sayıda atlı asker (CEBELÜ) yetiştirir.

NOT: “Cebe” zırh demektir. “Cebelü” ise zırhlı asker anlamına gelir. Tımar sisteminde yetiştirilen tam donanımlı, savaşa hazır, atlı asker demektir.

TIMAR SİSTEMİ TOPRAĞIN İYİ DEĞERLENDİRİLMESİ ESASI ÜZERİNE KURULMUŞ BİR SİSTEMDİR.

BU SİSTEMDE TOPRAĞIN;

  • MÜLKİYETİ, DEVLETE
  • KULLANIM HAKKI KÖYLÜYE
  • VERGİSİNİ TOPLAMA HAKKI, TIMARLI SİPAHİYE aittir.

DİKKAT:

  • Tımar sisteminde toprak devletin malıdır. Dolayısıyla ne toprağı kullanan köylü, ne de vergisini toplayan Tımarlı sipahi toprağı satamaz ya da miras bırakamaz.
  • Ancak; kanunlarla belirlenmiş görevlerini yaparlarsa, aynı şartlarla çocukları da bu haklardan yararlanırlar.

 

TIMARLI SİPAHİNİN KÖYLÜYE KARŞI GÖREVLERİ:

  • Tımarlı Sipahi, köylünün güvenliğini sağlamak zorundadır.
  • Köylünün ihtiyacı olan tarım aleti, tohum vb. konularda köylüye yardımcı olmak zorundadır.
  • Köylüden vergiyi toplarken ona kolaylık sağlamalıdır.

 

KÖYLÜNÜN TIMARLI SİPAHİYE KARŞI GÖREVLERİ:

  • Köylü vermesi gereken vergiyi vermezse
  • Toprağı üç yıl üst üste ekmezse toprak elinden alınabilir.

NOT: Toprağı iki yıl üst üste ekmezse ÇİFTBOZAN akçesi ile cezalandırılır. Üç yıl üst üste ekmezse toprak elinden alınır.

NOT: Tımar sisteminde köylüye ekip biçmesi için verilen toprağa ÇİFT adı verilmiştir. Bir çiftçi ailesinin geçimini sağlayabilecek büyüklükte toprak demektir. bu büyüklüğü de bir çift öküzle ekilip dikilebilecek büyüklükte toprak olarak hesaplanmıştır. Köylüye Çift, yarım çift büyüklükte toprak verilmiştir. Bu yüzden sisteminin adını ÇİFT-HANE SİSTEMİ olarak da kabul edilmektedir.

TIMAR SİSTEMİNDE DİRLİKLER GELİRLERİNE GÖRE 3’E AYRILMIŞTIR.

TIMAR:

  • Yıllık geliri 3000 akçe ile 20000 akçe arası olan dirlikleridir.
  • Savaşta yararlılık gösteren askerlere verilir.
  • Tımarlı sipahi topladığı vergilerin ilk 3000 akçesini “KILIÇ HAKKI” olarak alır.
  • Geri kalan her 3000 akçe için bir CEBELÜ yetiştirir.

ZEAMET:

  • Yıllık geliri 20000 akçe ile 100000 akçe arası olan dirliklerdir.
  • Savaşta yararlılık gösteren Tımarlı Sipahilere ve Orta dereceli devlet memurlarına verilir.
  • Zeamet sahibi topladığı verginin ilk 20000 akçesini kendi maaşı olarak alır.
  • Geri kalan her 5000 akçe için bir CEBELÜ yetiştirir.

HAS:

  • Yıllık geliri 100000 akçeden fazla olan dirliklerdir.
  • Padişaha, hanedan üyelerine ve Beylerbeyi, Vezir, Sadrazam gibi yüksek dereceli devlet memurlarına verilir.
  • Has sahibi her 5000 akçe için bir CEBELÜ yetiştirir.

 

TIMAR SİSTEMİNİN YARARLARI:

  • Devletin kasasından hiç para çıkmadan tam donanımlı, tamamı atlı, savaşa hazır bir ordu kurulur.
  • Devletin kasasından para çıkmadan bazı memurların maaşı ödenmiş olur.

DİKKAT: TIMAR SİSTEMİNİN MASRAFLARI AZALTTIĞI İÇİN EKONOMİYE FAYDASI VARDIR. ANCAK KESİNLİKLE BU SİSTEMDE DEVLET HAZİNESİNE PARA GİRMEZ.

  • Tımarlı Sipahi aynı zamanda JANDARMA görevi üstlendiği için devletin merkezi otoritesi ülkenin pek çok yerine ulaşmıştır.
  • Devlet vergi toplama külfetinden kurtulur.
  • Ülke topraklarının en iyi şekilde değerlendirilmesi sağlanır.
  • Toprağı boş bırakan köylünün elinden toprak alınıp başkasına verildiği için üretimde devamlılık sağlanır.
  • Topraklardan maksimum verim elde edilir.
  • Toprağın mülkiyeti devlete ait olduğu için devlet otoritesine zarar verecek büyük toprak sahiplerinin ortaya çıkması önlenmiştir.
  • Göçebe oğuzların yerleşik yaşama geçmesini sağlar.