OSMANLI HAZİNESİNİN BAŞLICA GELİR KAYNAKLARI 

  • Şer’i ve Örfi vergiler
  • Gümrük gelirleri
  • Ganimet (İslam hukukuna göre ganimetin 1/5’i devletin hakkıdır.)
  • Maden, Orman ve Tuzla gelirleri
  • Bağlı devletlerden alınan vergiler
  • İltizam sistemi (Bu sistem devletin artan nakit para ihtiyacına bağlı olarak giderek yaygınlaşır.)

 

OSMANLI DEVLETİ’NDE UYGULANAN BAŞLICA VERGİLER

  • Osmanlı Devleti’nde uygulanan vergiler Şer’i ve Örfi olmak üzere iki bölüme ayrılabilir.

A) ŞER’İ VERGİLER:

  • Kaynağı İslam dini olan vergilerdir.

1. ÖŞÜR:

  • Müslüman çiftçiden alınan toprak ve ürün vergisidir.
  • Çiftçinin ürettiği ürün üzerinden ayni (mal cinsinden) alınır.
  • Kelime anlamı 10 da 1 demektir.

2. HARAÇ:

  • Gayrimüslim çiftçiden alınan toprak ve ürün vergisidir.
  • Çiftçinin ürettiği ürün üzerinden ayni (mal cinsinden) alınır.
  • Oranı öşürden biraz daha fazladır. (7’de 1 gibi)

 

3. CİZYE: (Baş vergisi)

  • Gayrimüslim erkeklerden askerlik çağı boyunca askeri gitmemelerinin karşılığı olarak alınan vergidir.
  • Gayrimüslim kadın, çocuk ve yaşlıdan alınmaz.

 

 

B) ÖRFİ VERGİLER:

Kaynağı,

  • Eski Türk töresi,
  • Hükümdar iradesi ve
  • Fethedilen bölgelerdeki eski uygulamalardır.

 

1. ÇİFT RESMİ:

  • Devlete ait toprağı ekip biçen köylüden alınan vergilerin genel adıdır.

a. Resm-i Bennak:

  • Devlete ait toprağı ekip biçen Müslüman ve evli köylüden alınan çift resmidir.

b. Resm-i Mücerret:

  • Devlete ait toprağı ekip biçen Müslüman ve bekar köylüden alınan çift resmidir.

c. Resm-i İspenç:

  • Devlete ait toprağı ekip biçen gayrimüslim köylüden alınan çift resmidir.

d. Çiftbozan akçesi:

  • Toprağı 2 yıl üst üste ekmeyerek çiftini bozan köylüden alınan vergidir.

2. ADET-İ AĞNAM:

  • Hayvan üreticilerinden sahip oldukları hayvan sayısına göre alınan vergidir.

3. BAC-I PAZAR:

  • Pazarlarda malını satan kişilerden alınan vergidir.

4. NİYABET RÜSÜMU:

  • Yöneticilerin yaptıkları resmi iş karşılığı aldıkları vergidir.

5. BAD-I HAVA (CERİME):

  • Suçlulardan alınan vergidir.

6. AVARIZ AKÇESİ: 

  • Olağanüstü hal vergisidir. Acil durumlarda devletin nakit ihtiyacını karşılamak için alınabilen bir vergidir.

 DİKKAT: Avarız akçesinin diğer vergilerden en önemli farklı sürekli bir vergi olmamasıdır.

 DİKKAT: Osmanlı’da BAC, RESM, RÜSUM hatta yerine göre ADET kelimeleri vergi anlamına gelebilir.