I. SELİM (YAVUZ) DÖNEMİ (1512-1520)

• I.Selim babasını tahttan indirerek iktidarı ele geçirilmiştir. (Karıştıran Savaşı)
• Bu Savaşta yenilmesine rağmen II.Bayezid’in pasif politikasından sıkılan Yeniçeriler tarafından beğenilen şehzade Selim, onların desteği ile tahtı ele geçirmiştir.

NOT: I. Selim babasını tahttan indirerek yerine geçen tek padişahtır.

NOT: I. Selim sekiz yıla seksen yıllık iş sığdıran padişah olarak bilinir.

İRAN SEFERİ (ÇALDIRAN VE TURNADAĞ SAVAŞLARI)

İRAN SEFERİNİN SEBEPLERİ

• Sultan Selim, Trabzon Sancakbeyi iken Anadolu’daki Şii tehlikesinin ve Safevi Devleti’nin ne kadar tehlikeli olduğunu görmüştü.
• Sultan Selim, Osmanlı Devleti için asıl tehlikenin (Timur’da olduğu gibi) doğu’dan geleceğini düşünmekteydi. Ancak Doğu’da güvenlik sağlandıktan sonra Batı’da fetihler yapılabileceğine karar vermiştir.
• Bu yüzden tahta çıkar çıkmaz İRAN SEFERİNE çıkmıştır. 

1. ÇALDIRAN SAVAŞI (1514)

NEDENLERİ:

• Yavuz Sultan Selim ve Safevi hükümdarı Şah İsmail’in Türk-İslam dünyasının lideri olmak istemesi.

NOT: Tıpkı Yıldırım Bayezid ile Timur arasında yapılan Ankara Savaşı ve Fatih ile Uzun Hasan arasında yapılan Otlukbeli Savaşı’nda olduğu gibi.

• Şah İsmail’in, Anadolu’da yürüttüğü Şii propagandası.
• Safevilerin Orta Asya Türk göçlerini engellemesi ve Bu durumun İskân siyasetini olumsuz etkilemesi.
• Sultan Selim’in İpek Yolu’nun Van-Tebriz hattını ele geçirmek istemesi.

SONUÇLARI:

• Savaş, özellikle ateşli silahlardaki üstünlüğü sayesinde Osmanlı Devleti’nin galibiyeti ile sonuçlandı.
• Anadolu’daki Şii tehlikesi ortadan kalktı.
• Tebriz, Musul ve Kerkük fethedildi.

2. TURNADAĞ SAVAŞI (1515):

• İran seferi dönüşünde Dulkadiroğulları ile Turnadağ Savaşı yapıldı.
• Maraş, Elbistan dolayları alınarak bu beyliğe son verildi.

BÖYLECE:

1.     Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlandı.

2.     Osmanlı Devleti Memluk Devleti ile komşu oldu.

3.     Osmanlı-Memlük ilişkileri bozulmuştur.

DİKKAT: Şimdiye kadar bu iki büyük devlet arasında tampon bölge olduğu için bu beyliğe dokunmamıştı. Osmanlı Devleti’nin Dulkadıroğulları’nı alması sıradaki hedefin de Memluk Devleti olduğunu gösterir.

MISIR SEFERİ (1515 MERCİDABIK VE 1516 RİDANİYE SAVAŞLARI)

MISIR SEFERİ’NİN SEBEPLERİ:

• Abbasi halifesi Memluk himayesi altında olduğu için İstanbul’un fethine kadar Memluk Devleti İslam dünyasının lideri durumundadır.
• İstanbul’un fethinden itibaren bu iki devlet İslam liderliği konusunda rekabete girmiştir.
• Mısır’dan geçen Baharat Yolu’nu Memluk Devlet’i kontrol etmekteydi.
• Memluk Devleti, Fatih döneminden beri Osmanlı’nın düşmanları ile işbirliği yapıyordu.
• Dulkadiroğulları’nın alınması ile aradaki tampon bölge de ortadan kalkmıştı.

Yavuz Sultan Selim; 1515 Mercidabık  ve 1516 Ridaniye Savaşları ile Memluk Devletini yıkarak onlara ait toprakları ele geçirmiştir.

MISIR SEFERİNİN SONUÇLARI:

• Memluk Devleti yıkıldı.
• Mısır, Suriye, Filistin, Hicaz (kutsal topraklar) Osmanlı toprağı haline geldi.
• Halifelik Osmanlı Devleti’ne geçti.

NOT:  Böylece Osmanlı Devleti’nin teokratik özelliği kuvvetlenmiştir.

NOT: Osmanlı Padişahları, Halifelik makamını üzerlerine almasına rağmen uzun süre (1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’na kadar) Halifeliğin siyasi gücünden yararlanma yoluna gitmemiştir.

NOT: Yavuz Sultan Selim, Memluklar gibi Abbasi soyunu koruyarak Halifeliği devam ettirmemiştir. Bu unvanı kendisi kullanmıştır. Yani Halife unvanını kullanan ilk Osmanlı Padişahıdır.

• Mekke ve Kahire’de yer alan kutsal emanetler İstanbul’a getirildi
• Osmanlı Devleti, Türk-İslam dünyasının tartışmasız lideri oldu.
• Baharat Yolu Osmanlı kontrolüne geçti.

NOT: Osmanlı Devleti, Baharat Yolundan yeterince faydalanamamıştır. Çünkü Avrupalılar Hint Deniz Yolu’nu keşfetmiş ve Akdeniz ticaretinin önemi azalmıştır.

• Osmanlı Devleti Büyük bir zenginlik elde etti. Böylece Osmanlı hazinesi ağzına kadar doldu.

NOT: Yavuz Sultan Selim: “Benim altın ile doldurduğum Hazineyi neslimden her kim benden daha fazla doldurursa kendi mührü ile mühürlesin, o zamana kadar hazine benim mührümle mühürlensin.” sözünü söylemiştir.

• Kuzey Afrika’daki ilk toprak olan Mısır fethedildi. Böylece ileride Kuzey Afrika’nın fethi için önemli bir üs elde edildi.
• Venedik, Kıbrıs için Memluk Devleti’ne ödediği vergiyi Osmanlılara ödemeye başladı.

NOT: Bu savaşlar sonucu Yavuz’a Hâdimü’l-Haremeyn-i Şerifeyn unvanı verildi

DİĞER GELİŞMELER

• 1519 Bozoklu Celal isyanı çıkmıştır.

NOT: Bozoklu Celal, 17. yüzyılda Anadolu’da çıkan sosyal ve ekonomik isyanların isim babası olmuştur.

• Hazineyi en fazla dolduran padişahtır. Bu yüzden Hazine Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar hep Yavuz’un mührü ile açılıp kapanmıştır.
• Piri Reis’in haritası 1517 yılında Yavuz Sultan Selim’e sunulmuştur.
• Yavuz Sultan Selim tahtta kaldığı süreye göre (8 yıl) en çok toprak kazanan padişahtır.

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (I.SÜLEYMAN) (1520-1566)

• Sultan I. Süleyman, Avrupalılar tarafından MUHTEŞEM SÜLEYMAN; Doğu dünyasında ise KANUN YAPAN SÜLEYMAN olarak anılmıştır.
• 46 yıl boyunca Osmanlı tahtında Oturan Kanuni, en uzun saltanat süresine sahip padişahtır.

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DEVRİ OSMANLI DEVLETİ’NİN EN PARLAK DÖNEMİDİR.

BUNUN NEDENLERİ

• Sultan Süleyman, Yavuz Sultan Selim’in tek oğludur. Dolayısıyla taht mücadelesi yapmak zorunda kalmamıştır.
• Babasından her alanda zirvede bir devlet devralmıştır:

1.     Artık olgunluğa erişmiş bir devşirme sistemi ve Enderun mektebi ile yetişen tecrübeli devlet adamları,

2.     Düzenli, disiplinli ve çağın en modern silahlarını kullanan bir ordu,

3.     Ağzına kadar dolu bir hazine,

4.     Türk-İslam dünyasının lideri konumunda olan bir devlet.

• Kanuni Sultan Süleyman, uzun saltanatı ve kendi yeteneklerini bunlarla birleştirmiştir.

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİNDE ÇIKAN İÇ İSYANLAR

1521 CANBERDİ GAZALİ İSYANI

• Memluk Devleti’nin yeniden kurmak için isyan etti ve isyan bastırıldı.

NOT: Siyasi nitelikli bir isyandır.

1523 AHMET PAŞA İSYANI

• Vezir Ahmet Paşa sadrazam olmayı beklerken Pargalı İbrahim Paşa sadrazam oldu.
• Bunun üzerine Ahmet Paşa Mısır valisi olmak için Kanuni’den atanmasını istedi. Kanuni’de Ahmet Paşa’yı Mısır valisi yaptı.
• 1523 yılında Ahmet Paşa Mısır’da isyan etti ve öldürüldü.

NOT: Siyasi nitelikli bir isyandır.

1526 KALENDER ÇELEBİ İSYANI

• Devletin, göçebe yaşam süren Şii Türkmenleri denetlemek istemesi ve Bazı Sipahilerin Tımarlarının ellerinden alınması isyanın çıkış nedenidir.
• Vezir İbrahim Paşa tarafından1527’de bastırılmıştır.

NOT: Sosyal ve dini nitelikli bir isyandır. Bu yüzden CELALİ İSYANI özelliği gösterir.

NOT: Dönemin en geniş çaplı isyanıdır.

1526 BABA ZÜNNUN İSYANI

• Yozgat’ta ki Bozok Türkmenleri kendilerine belirlenen vergiyi ağır bularak (Arazi tahririnde kendisine haksızlık edildiği) isyan etmiştir.
• İsyanda Şii desteği de vardır.
• İsyan, Baba Zünun’un Adana valisi Piri Bey tarafından öldürülmesiyle bastırıldı.

NOT: Sosyo-ekonomik ve dini nitelikli bir isyandır.

OSMANLI- MACAR İLİŞKİLERİ

1521 BELGRAT’IN FETHİ

• Macarların Osmanlı’ya karşı saldırgan tavırlar izlemesi ve gönderilen Osmanlı elçisinin öldürülmesi üzerine Kanuni Belgrat’ı almıştır.

Böylece:

1.     Doğu Avrupa’nın fethi tamamlanmıştır.

2.     Orta Avrupa’nın kapısı durumundaki Belgrat Kalesi Avrupa seferlerinde üst olarak kullanmıştır.

1526 MOHAÇ MEYDAN MUHAREBESİ

• Belgrat’ın alınmasından sonra Osmanlı- Macar ilişkileri tamamen bozulmuştur.
• Bu sırada Almanya Kralı Şarlken’e esir düşen Fransa Kralı Fransuva, Kanuni’den yardım istemiştir.
• Bu durum üzerine Kanuni, Macaristan üzerine yürümüştür.
• Mohaç ovasında yapılan Savaşı Osmanlı kazanmıştır.

NOT: Mohaç Meydan Muharebesi Osmanlı ordusu tarihinin en kısa süren zaferidir. İki saat sürmüştür.

Böylece:

1.     Macaristan Osmanlı toprağı haline gelmiştir.

2.     Macaristan’ın yıkılması ile birlikte 19. yüzyıla kadar devam edecek olan Osmanlı-Avusturya rekabeti başlamıştır.

NOT: Bu rekabetin nedeni Orta Avrupa egemenliğidir.

OSMANLI -AVUSTURYA İLİŞKİLERİ

DİKKAT: Kanuni Dönemi boyunca Osmanlı Devleti aslında Habsburg hanedanı ile mücadele edilmiştir. Bu hanedanın başında Kutsal Roma-Germen İmparatoru Şarlken vardır. Ancak Avusturya Kralı Ferdinand Şarlken’in kardeşidir. Yine Macaristan kralı Layoş bu aile ile akrabadır.

1529 I.VİYANA KUŞATMASI

• Kanuni, Ferdinand ya da Şarlken’i savaşa zorlamak için Viyana’yı kuşattı.
• Viyana ilk kez kuşatıldı.
• Fakat kuşatmaya hazırlıklı gidilmemesi ve kış şartları nedeniyle alınamadı.

1532 ALMANYA SEFERİ

• Kanuni yine Şarlken ve Fedinand’ı savaşa zorlamak için Almanya içlerine kadar ilerlemiştir.
• Ancak her ikisi de karşısına çıkamamıştır.
• Avusturya’nın isteği üzerine 1533 İstanbul (İbrahim Paşa) Antlaşması imzalanmıştır.

1533 İSTANBUL ANTLAŞMASI (İBRAHİM PAŞA) ANTLAŞMASI

• Avusturya Arşidükü (kralı) Osmanlı sadrazamına denk sayılacak.
• Antlaşma, Avusturya bozmadığı sürece geçerli olacak.

Önemi:

1.     İlk Osmanlı-Avusturya Antlaşmasıdır.

2.     Avusturya,  Osmanlı Devleti’nin üstünlüğünü kabul etmiştir.

1541 MACARİSTAN SEFERİ

• Kanuni’nin atadığı Macar kralının ölmesi üzerine Avusturya Kralı Ferdinand Macaristan’ı işgal etti.
• Kanuni, bunun üzerine sefere çıkıldı.
• Sefer sonucunda Macaristan üçe bölündü.

1566 ZİGETVAR SEFERİ

• Kanuni Sultan Süleyman’ın son seferidir.
• Avusturya’nın vergisini ödememesi üzerine Zigetvar Kalesi kuşatılmıştır.
• Kanuni’nin vefatından bir gün sonra Kale alınmıştır.

OSMANLI -FRANSIZ İLİŞKİLERİ

DİKKAT: Osmanlı Devleti, Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’na karşı Fransa ile ittifak kurmuş, Fransa’nın ayakta kalması için yardım etmiştir.

OSMANLI DEVLETİ’NİN FRANSA’YA KAPİTÜLASYON VERMESİNİN NEDENLERİ

• Almanya’ya karşı mücadele eden Fransa’ya destek vermek,
• Avrupa siyasetinde etkinlik kazanmak,
• Akdeniz ticaretini canlandırmak,
• Avrupa-Hıristiyan birliğini bozmak,
• Gümrük gelirlerini arttırmak,

SONUÇLARI

• Akdeniz ticareti nispeten yeniden canlanmıştır.
• Almanya karşısına Fransa’nın desteği alınmıştır.

NOT: Kapitülasyonlar, I. Mahmut döneminde sürekli hale gelmiştir.

OSMANLI- İRAN (SAFEVİ) İLİŞKİLERİ

• Yavuz Sultan Selim döneminde İran’daki Şii Safevi Devleti’ne büyük darbe vurulmuştu.
• Şah İsmail’in ölümünden sonra yerine oğlu Şah Tahmasb geçti ve düşmanca siyaseti sürdürdü.
• Kanuni döneminde Osmanlı Devleti Batı’da Avusturya ile mücadele ederken; Doğu’da sürekli Safeviler ile mücadele edildi.
• Kanuni, İran’a 4 büyük sefer düzenledi.
• Bu seferlerden en ünlüsü I. İran seferi olan IRAKEYN (İki Irak) seferidir.
• Bu seferlerin sonunda; Karabağ, Bağdat, Revan, Nahçıvan ele geçirildi.
• Safevilerin isteği üzerine AMASYA Antlaşması (1555) yapılmıştır.

1555 AMASYA ANTLAŞMASI

• Karabağ, Nahçıvan, Revan, Bağdat Osmanlı Devleti’nin olacak
• Antlaşma 25 yıl geçerli olacak.

ÖNEMİ: Osmanlı Devleti ile Safevi Devleti arasında yapılan ilk antlaşmadır.

DENİZLERDEKİ GELİŞMELER

DİKKAT: Akdeniz’de korsanlık yapan Hızır Reis’in Osmanlı Kaptan-ı Derya’sı olarak Barbaros Hayreddin Paşa adını alması Osmanlı denizciliğinde bir dönüm noktasıdır.

1521 RODOS’UN FETHİ

• Rodos’un önemli bir konumda bulunması ve Rodos şövalyelerinin Osmanlı Ticaret gemilerine zarar vermesi üzerine Rodos fethedildi.

1538 PREVEZE DENİZ SAVAŞI

• Akdeniz, Osmanlı egemenliğine girdi.
• Bu zafer, Osmanlı Devleti’nin denizlerde kazandığı en büyük başarıdır.
• Bu Zafer günü, (27 Eylül) donanma günü olarak kutlanmaktadır.

1551 TRABLUSGARP’IN FETHİ

• Trablusgarp, Sen Jean şövalyelerinden alındı.
• Turgut Reis tarafından alındı.

1560 CERBE DENİZ SAVAŞI

• Haçlılar bir kez daha yenildi
• Kuzey Afrika’da Türk üstünlüğü tartışılmaz hale geldi.
• Denizlerde kazandığımız en büyük ikinci zaferdir.

1565 MALTA SEFERİ

• Malta’nın Cezayir ve Trablusgarp’ın güvenliği için alınması gerekliydi.
• Ada kuşatılmış fakat Turgut Reis şehit düştüğü için kuşatma kaldırılmıştır.

1566 SAKIZ ADASININ FETHİ

• Bu Fetih ile Batı Akdeniz kıyılarının ve boğazların güvenliği sağlanmış oldu.

HİNT DENİZ SEFERİ (1538-1553)

SEFER DÜZENLEYEN DENİZCİLER

• Murat Reis
• Piri Reis
• Seydi Ali Reis
• Hadım Süleyman Paşa

NEDENLERİ

• Portekizlilerin ticareti engellemesi,
• Portekizlilerin Basra Körfezi ve Kızıldeniz’de hakimiyet çabaları,
• Baharat Yolu’nun güvenliğinin sağlanmak istenmesi,
• Hindistan Müslümanlarının Osmanlı’dan yardım istemesi

BAŞARISIZ OLMASININ NEDENLERİ

• Seferlerde gereken önemin verilmemesi. (Siyasi ya da ekonomik amaçlarla değil, yardım amacıyla yapılmıştır.)
• Osmanlı gemilerinin okyanuslara dayanıklı olmaması.
• Osmanlı gemicilerin Hint Denizini iyi tanımaması.

SONUÇLARI

• Baharat yolu ve Hint ticareti Osmanlı’dan çıktı.
• Akdeniz limanları önemini kaybetti.
• Arap Yarımadası Osmanlı egemenliğine girdi.

SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ (II. SELİM VE III. MURAT DÖNEMİ)

• Sokullu Mehmet Paşa, I. Süleyman döneminin sonlarında Sadrazam olmuş; Tüm II. Selim dönemi boyunca ve III. Murat Dönemi’nin başlarında Sadrazamlık yapmıştır.
• Devşirme kökenli bir devlet adamıdır. 

KIBRIS’IN FETHİ (1571)

• Venediklilerin elinde bulunan Kıbrıs Osmanlı’nın Doğu Akdeniz egemenliğine gölge düşürüyordu.

Kıbrıs’ın fethi ile:

1.     Doğu Akdeniz’deki Osmanlı egemenliği kesinleşti.

2.     Baharat yolu güvenlik altına alındı.

3.     Anadolu’nun savunması için bir iç güvenlik hattı oluşturuldu.

4.     İNEBAHTI deniz bozgununa neden oldu.

İNEBAHTI DENİZ BOZGUNU:

• Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs’ı fethi Avrupa’da büyük tepkiye neden oldu ve bir Haçlı donanması kuruldu.
• Osmanlı donanması büyük bir bozguna uğradı.

NOT: İnebahtı, denizlerde uğradığımız dört büyük felaketten ilkidir.

Sonuç: Avrupalıların gözündeki yenilmez Türk imajının yıkıldığı andır.

NOT: Bu iki gelişme tarihe Sokullu Mehmet paşa’nın Venedik elçisine yatığı benzetme ile geçmiştir. Sokullu Mehmet Paşa, Venedik elçisine hitaben: “Siz bizim sakalımızı kestiniz. (İNEBAHTI), Biz ise sizin kolunuzu kestik (KIBRIS). Kesilen sakal daha gür bir şekilde tekrar çıkar. Ama kesilen kol tekrar geri gelmez.” demiştir.

TUNUS’UN FETHİ (1574)

• İnebahtı’nda yanan Osmanlı donanmasının yerine kısa sürede yenisi yapıldı.
• İnebahtı yenilgisini telafi etmek için Tunus İspanyollardan alındı.

LEHİSTAN’IN OSMANLI HİMAYESİNE ALINMASI (1575)

• Lehistan kralının ölmesi üzerine Fransa, Almanya ve Rusya nüfuz mücadelesine girdiler.
• Osmanlı devleti Fransa’nın desteğini alarak Erdel prensi Baturi’yi Lehistan kralı seçtirdi.
• Böylece Lehistan Osmanlı himayesine girdi.

BÖYLECE: Osmanlı Devleti’nin egemenlik sahası Baltık Denizi’ne kadar ulaştı.

FAS’IN HİMAYE ALTINA ALINMASI (1578)

• Fas’ı ele geçirmek isteyen Portekizliler ve Haçlılarla yapılan Vadi-üs-seyl (Vadi-üs Sebil) savaşında Portekizliler Fas’tan atıldı.
• Fas himaye altına alındı.

BÖYLECE:

1.     Osmanlı egemenliği Atlas Okyanusu’na ulaşmıştır.

2.     Kuzey Afrika’nın fethi tamamlanmıştır.

SOKULLU MEHMET PAŞA’NIN KANAL PROJELERİ

SÜVEYŞ KANALI PROJESİ

• Akdeniz ile Kızıldeniz’i birbirine bağlayacak bir kanal açmayı planlamıştır.

Böylece:

1.     Baharat Yolu ve Akdeniz ticareti tekrar canlanacak,

2.     Hint Deniz Yolu için Portekizlilerle yapılan mücadelede Akdeniz’deki donanmadan yararlanılabilecekti.

NOT: Proje tasarı aşamasında kalmış, Aynı kanal 1869’da Fransızlar tarafından açılmıştır.

DON-VOLGA (İTİL-TEN) PROJESİ

• Don ve Volga nehirlerinin arasında bir kanal açarak Karadeniz ve Hazar Denizi’ni birbirine bağlamayı amaçlamıştır.

Böylece:

1.     İpek yolu ticareti yeniden canlanacak,

2.     İran’la yapılan savaşlarda donanmadan yararlanılabilecek,

3.     Orta Asya Türkleri ile irtibat sağlanabilecek,

4.     Rusların güneye inmelerine engel olunacaktı.

NOT: Kanalın üçte biri kazılmasına rağmen, mevsimin kışa yaklaşması, asker arasında erzak sıkıntısı ve Kırım Hanının isteksiz davranması nedeniyle projesi yarıda kaldı. Don – Volga kanalı 1952 yılında SSCB tarafından açıldı.

KARADENİZ-MARMARA KANAL PROJESİ

• İzmit körfezi, Sapanca gölü, Sakarya nehri arasına bir kanal açarak Karadeniz’i Marmara denizine bağlayacak ikinci bir boğaz açmayı planlamıştır.

Böylece:

1.     İstanbul boğazının yükü hafifleyecek,

2.     Doğu Karadeniz’den gelecek kereste bu yolla taşınacaktı.