NOT:

• Osmanlı Devleti’nin yükselme devri 1453 İstanbul’un fethi ile başlar ve 1579 Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümü ile son bulur.
• 15. yüzyılın ikinci yarısından başlayan bu dönem bütün 16. yüzyılı da içine alarak yaklaşık 150 yıl sürmüştür.
• Bu dönem Osmanlı Devleti’nin tam anlamıyla dünya gücü (Cihanşumül) haline geldiği dönemdir.

YÜKSELME DÖNEMİ PADİŞAHLARI:

• FATİH SULTAN MEHMET (II. MEHMET)
• II. BAYEZİD
• YAVUZ SULTAN SELİM (I. SELİM)
• KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN (I. SÜLEYMAN)
• II. SELİM (SARI SELİM) (SOKULLU MEHMET PAŞA)
• III. MURAT (SOKULLU MEHMET PAŞA)

FATİH SULTAN MEHMET (II. MEHMET) DÖNEMİ

• II. Mehmet ikinci kez tahta çıktığında yapmayı planladığı her şeyin ön şartı olarak İstanbul’un fethini görmüş, bu yüzden tahta çıkar çıkmaz fethin hazırlıklarına girişmiştir.

İSTANBUL’UN FETHİ (1453)

NEDENLERİ

• Hz. Muhammed’in hadisi,
• Bizans’ın beylikleri kışkırtması ve Anadolu siyasi birliğini bozmaya çalışması,
• Osmanlı’nın Rumeli’de ilerleyişine Bizans’ın engel olması,
• Anadolu ve Rumeli’deki Osmanlı toprakları arasındaki bağlantının kurulmak istenmesi,
• İstanbul’un eski bir kültür, din ve yerleşim merkezi olması,
• Boğazlarda hâkimiyetin sağlanmak istenmesi,
• İstanbul’un coğrafi (jeopolitik) konumu,
• Bizans’ın Haçlı ittifaklarına sebep olması,
• Bizans’ın Hıristiyan dünyasını Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtması.

FETİH HAZIRLIKLARI

• Bizans’a Karadeniz’den gelebilecek yardımları önlemek amacıyla Rumeli Hisarı (Boğazkesen) yapıldı.

NOT: Yıldırım Bayezid’in yaptırdığı Anadolu Hisarı’nın karşısına

• Bizans’a ait olan Silivri ve Vize kaleleri alındı.
• 400 parçalık bir donanma hazırlandı.
• ŞAHİ adı verilen toplar döktürüldü.

NOT: Şahi topları dünyanın o zaman kadar görmediği bir yıkım gücüne sahiptir. Şahi topları, savaş teknolojisinde yeni bir çağın kapısını açmıştır. Bu topların planları bizzat Sultan II. Mehmet tarafından çizilmiş; Macar topçu ustası Urban tarafından dökülmüştür.

• Tekerlekli kuleler yapıldı.
• Karamanoğulları ile antlaşma yapıldı.
• Balkanlarda güvenlik sağlandı.

BİZANS İMPARATORLUĞU’NUN HAZIRLIKLARI

• Kaleler ve surlar onarılarak askerler yetiştirildi.
• Grejuva (Rum Ateşi) adı verilen savaş malzemesi geliştirildi.
• Haliç’in ağzı zincirlerle kapatıldı.
• Avrupa devletlerinden yardım istendi.
• Yardım alabilmek için Katolik ve Ortodoks kiliseleri birleştirmeye çalışıldı.

KUŞATMA VE FETİH

• Tüm bu hazırlıklardan sonra Osmanlı ordusu 6 Nisan 1453‘te İstanbul’u kuşattı.
• 18 Nisana kadar toplarla surlar yıkılmaya çalışıldı.
• Sultan Mehmet, tüm ümitlerin söndüğü bir anda dünya tarihine geçecek bir karar verdi. Kasımpaşa sırtlarından açılan bir yolla gemiler karadan Haliç‘e indirildi.
• Sonunda 54 gün süren kuşatma büyük fedakârlıklarla 29 Mayıs 1453′te başarıyla sonuçlandı ve İstanbul Fethedildi.

NOT: Kuşatma sırasında ordunun maneviyatını kuvvetlendiren bir olay daha yaşanmıştır. Sultan Mehmet’in hocası Ak Şemseddin rüyasında Peygamberimizin Mihmandar’ı Ebu Eyüp El Ensari’nin kaybolmuş mezarını görür. Bu mezar bulunarak oraya bir türbe yapılır. Bugünkü Eyüp Sultan Türbesi ve Eyüp Sultan Semti böyle ortaya çıkmıştır.

NOT: Yine kuşatma sırasında aşırtma gülleler atabilen HUMBARA silahı bizzat Fatih Sultan Mehmet tarafından icat edildi. Humbara bugünkü HAVAN TOPUNUN  atasıdır.

FETHİN DÜNYA TARİHİ AÇISINDAN SONUÇLARI

• Yaklaşık bin yıldır yaşayan ve dünyanın en uzun süre yaşayan İmparatorluklarından birisi olan Bizans İmparatorluğu sona erdi.
• Kalelerin ve surların topla yıkılabileceği anlaşıldı. Bu durum Avrupa’da Feodalite rejiminin (derebeylik) gücünü kaybetmesine neden oldu.
• Orta Çağ sona erdi. Yeni Çağ başladı.
• İtalya’ya giden bazı Bilginler Rönesans’ın başlamasında etkili oldular.
• Önemli ticaret yollarının Türklerin eline geçmesi, Avrupalıların yeni arayışlara yönelmesine neden oldu. Bu da Coğrafi keşiflerin başlamasında etkili oldu.

DİKKAT: Dünyadaki iki önemli ticaret yolu, İpek ve Baharat yoludur. Baharat yolu zaten bir Türk devleti olan Memluk Devleti’nin kontrolündedir. İstanbul’un fethi ile birlikte İpek Yolu’nun kontrolü de Türklerin eline geçti.

FETHİN TÜRK TARİHİ AÇISINDAN SONUÇLARI

• Osmanlı Devleti yükselme dönemine girdi.
• Anadolu ve Rumeli arasında toprak bütünlüğü sağlandı.
• Başkent İstanbul oldu.
• İpek Yolu Türklerin kontrolüne geçti.
• Osmanlı Devleti Türk İslam dünyasında daha da üstün hale geldi.
• II. Mehmet, Fatih unvanını aldı.
• II. Mehmet’in yayınlamış olduğu Amanname, Ortodoks halk üzerinde etkili olunmuştur. 

ORTODOKS KİLİSESİNİN DURUMU:

• İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesi, Hıristiyanlığın dininin Ortodoks mezhebinin merkezidir.

DİKKAT: Henüz Reform yaşanmadı. Dolayısıyla henüz Protestanlık ve diğer mezhepler yok.

• Fatih, Patrikhanenin İstanbul da kalmasına izin verdiği gibi onu koruması altına aldı.

BÖYLECE:

• Osmanlı Devleti Ortodoks Mezhebinin koruyucusu oldu.
• Osmanlı, bu sayede topraklarında yaşayan Hıristiyanları kontrol altına almayı başardı.
• Hıristiyanların birleşmesi engellendi.

DİĞER FETİH HAREKETLERİ

DİKKAT: Fatih, İstanbul’un fethi ile peygamber müjdesine ulaştı. Hem Osmanlı ülkesinde hem de Türk-İslam dünyasında sınırsız bir otorite elde etti.

Fatih Sultan Mehmet bu otorite ile;

• Kendisi ile ilgili daha önce oluşan olumsuz düşünceleri (İlk taht tecrübesi) yok etti.
• Öncelikle Sadrazam Çandarlı Halil Paşa başta olmak üzere iktidarını gölgeleyen kişileri yok etti.
• Başta Yeniçeriler olmak üzere tüm orduyu disiplin altına aldı.
• Devlet teşkilatında yaptığı bir dizi değişiklik ile iktidarını güçlendirdi ve Devleti çok daha merkeziyetçi bir yapıya kavuşturmuştur.

 BÖYLECE: Kurmayı düşündüğü CİHAN DEVLETİ “CİHANŞÜMÜL DEVLET” için fetihlere girişti.

BİZANS’I DİRİLTME UMUTLARININ YOK ETMEK İÇİN YAPILAN FETİHLER:

Bu fetihler ileride birileri çıkıp Bizans’ı tekrar kurma umudu taşımasın diye yapılmıştır.

• Mora Fethedildi.
• Trabzon Rum İmparatorluğu yıkıldı. Ve Trabzon alındı.

BALKANLARDAKİ FAALİYETLER

• 1459’da Sırbistan fethedildi. (Belgrat hariç)
• 1464 Mora fethedildi.
• 1462 Eflak fethedildi.
• 1463-65 Bosna-Hersek fethedildi.
• 1476 Boğdan fethedildi.
• 1479 Arnavutluk fethedildi.

BÖYLECE: Doğu Avrupa’nın fethi büyük ölçüde tamamlandı.

AKDENİZ HAKİMYETİNİN SAĞLANMASI İÇİN YAPILAN FETİHLER:

• Mora fethedildi.
• Zenta, Kefalonya, Ayamavra  adaları alındı.
• İtalya Seferi ile OTRANTO kalesi alındı.

NOT: Fatih Otranto’yu fethederek İtalya’ya ayak basmıştır. (ROMA KAYZERİ OLMA İDDİASINDADIR.) Ancak ondan sonra gelenler bu kalenin önemini anlayamamış ve kale tekrar kaybedilmiştir.

KARADENİZ HÂKİMİYETİNİN SAĞLANMASI İÇİN YAPILAN FETİHLER:

• Cenevizlilerden, AMASRA alındı.
• İsfendiyaroğullarından, SİNOP alındı.
• Trabzon Rum İmparatorluğu yıkıldı. Trabzon alındı.

DİKKAT: Bu üç fetihle Karadeniz’in Anadolu kıyıları egemenlik altına alındı. (İstanbul’un fethini de buna ekleyebiliriz)

• Cenevizlilerden, KIRIM alındı.

DİKKAT: Böylece Karadeniz bir Türk gölü haline geldi.

NOT: Fatih Sultan Mehmed’e deniz seferi nedeni ile Sultan-ül Bahreyn ve Hakanü’l Berreyn unvanları verildi.

ANADOLU SİYASİ BİRLİĞİNİ SAĞLAMAK İÇİN YAPILAN FETİHLER:

• Amasra fethedildi. ( Cenevizlilerden alındığı için gaza ve cihattır.)
• Trabzon fethedildi. (Rumlardan alındığı için gaza ve cihattır.)
• Sinop alındı. (Türklerden alındığı için gaza ya da cihat olmaz.)
• Karamanoğullarından Niğde, Konya, Karaman alındı. (Türklerden alındığı için gaza ya da cihat olmaz.)
• Akkoyunlu Devleti ile Otlukbeli savaşı yapıldı. (Türklerle yapıldığı için gaza ya da cihat olmaz.)

ANADOLU TÜRK SİYASİ BİRLİĞİNİN SAĞLANMASI İÇİN YAPILAN FETİHLER:

• Sinop alındı.
• Karamanoğullarından Niğde, Konya, Karaman alındı.
• Akkoyunlu Devleti ile Otlukbeli savaşı yapıldı.

DİKKAT: Dikkat ettiyseniz bazı fetihler birden fazla başlığın altında yer almaktadır. Fetihlerle ilgili çıkabilecek bir soruda başlıklara dikkat etmeliyiz. Örneğin Anadolu siyasi birliği için yapılan fetihlerde tek kıstas Anadolu’da yer alması iken; Anadolu Türk Birliğinin sağlanması için yapılan fetihlerde Anadolu’da bulunması ve Türklerden alınması gerekmektedir.

1473 OTLUKBELİ SAVAŞI

NEDENLERİ

• İstanbul’un Fethi’nden sonra Fatih ile Uzun Hasan arasında başlayan Türk-İslam liderliği rekabeti.
• Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın Karamanoğulları ve Trabzon Rum İmparatorluğu’nun topraklarının geri verilmesini talep etmesi.
• Akkoyunluların Türk siyasi birliğini tehdit etmesi.
• Osmanlı’nın Doğu Anadolu’da nüfuz elde etmek istemesi.
• Akkoyunluların Osmanlı’ya karşı Venediklilerle işbirliği yapması.

SONUÇLARI

• Akkoyunlu Devleti çöküş dönemine girdi.

NOT: Akkoyunlu Devleti’nin yıkılışı ile İran’da Osmanlı Devleti için çok daha büyük bir tehdit olacak Şii Safevi Devleti ortaya çıktı.

• Doğu Anadolu’da güvenlik sağlandı.
• Osmanlı Devleti sınırlarını Fırat Nehri’ne kadar genişletmiştir.
• Anadolu Türk Birliğini sağlamak için önemli bir adım atıldı.

TEŞKİLATLANMA FAALİYETLERİ

• Veziriazamlar Divana başkanlık etmeye başladı.
• Kanunname-i Al-i Osman yayınlandı. Bununla birlikte;

1.     Sancak sistemi,

2.     Kardeş katli,

3.     Cülus bahşişi,

4.     Müsadere usulü

Yasal nitelik kazanmıştır.

NOT: Kanunname-i  Al-i Osman Osmanlı Devleti’nin ilk kanunnamesi olarak geçer.

• İlk altın para basıldı.
• Sahn-ı Seman Medresesi kuruldu.
• Topkapı Sarayı yapıldı
• Çinili Köşk yapıldı (Osmanlı’nın ilk Köşküdür)
• Ayasofya Kilisesi Camiye çevrildi.
• Ali Kuşçu İstanbul’a getirtildi.
• Padişah portresi yapıldı. İtalyan ressam Gentille Bellini Fatih’in portresini yaptı.
• Nesir ustası Sinan Paşa ile Şair Ahmet Paşa vezirliğe yükseltildi.
• Enderun Mektebi Topkapı Sarayı’na taşındı.

NOT: Fatih Sultan Mehmet Avni mahlasını kullanarak şiirler yazmıştır.

II. BAYEZİT DÖNEMİ (1481-1512)

DİKKAT: II. Bayezid devri yükselme dönemi içinde duraklama dönemi olarak kabul edilir.Bu dönemde fetihler durma noktasına gelmiştir.

BUNUN NEDENLERİ:

1.     Cem Sultan İsyanı

2.     Şahkulu ve Nur Halife İsyanları

3.     II. Bayezid’in kişiliği

CEM SULTAN OLAYI

• Fatih hayatını kaybettiğinde Şehzade Cem Konya’da Şehzade Bayezit Amasya’da valiydi. Oğullarının ikisine de Fatih’in vefat haber verilmiş; fakat Şehzade Cem’e gönderilen haberci yolda öldürülünce Bayezit İstanbul’a gelerek devşirme devlet adamlarının desteği ile tahta geçmiştir.
• Bu durumu kabullenemeyen Şehzade Cem Anadolu’dan toplamış olduğu kuvvetlerle Bursa üzerine yürümüş ve Bursa’yı ele geçirerek adına hutbe okutmuştur.
• Bayezit’e kendisinin Anadolu’da Bayezit’in de Rumeli’de hükümdar olmasını teklif etmiş; Ancak bu teklif Bayezit tarafından kabul edilmemiş ve Yenişehir’de yapılan savaşta Cem Sultan yenilerek Karaman’a çekilmiş daha Sonraları ise Memluklara sığınmıştır.
• Cem Sultan daha sonra Rodos şövalyelerine sığınmıştır. Şövalyeler onu önce Fransa’ya götürdü. Daha sonra Vatikan’a götürülerek Papa’ya teslim edildi.
• Fransa kralı, İtalya’ya giderek bir Haçlı Birliği kurmada kendisinden faydalanmak için Cem sultanı teslim almıştır.
• Cem Sultan 1495 yılında vefat etmiştir.

NOT: Cem Sultan olayı, bir iç sorun iken dış sorun haline gelmiştir.

NOT: Cem Sultan’ın Avrupalıların elinde bulunması II. Bayezid’i fetihler ve İspanya’ya (Endülüs) yapılan yardım konusunda sınırlandırmıştır.

İSPANYA’YA YARDIM:

• İspanya’da Hıristiyanlar birleşerek yüzyıllardır burada yaşayan Müslüman ve Yahudileri (ENDÜLÜS EMEVİLERİ) katletmeye başlamıştır. 
• Bunun üzerine yardıma giden Osmanlı denizcileri Müslümanları Afrika’ya, Yahudileri (SEFARDİK YAHUDİLERİ) Osmanlı topraklarına taşımışlardır.
• Ancak Yukarıda da belirttiğimiz gibi Cem Sultan’ın Avrupalıların ellerinde olması, Endülüs’e gerektiği kadar yardım edilememesine neden olmuştur.

OSMANLI MEMLÜK SAVAŞLARI

DİKKAT: Fatih’in İstanbul’u fethinden sonra Memluklar Osmanlı Devleti’ni rakip olarak görmeye başladığı için ve Hicaz suyolları meselesi nedeniyle Osmanlı- Memluk ilişkileri bozulmuştur. Ancak Fatih Dönemi’nde bir savaş olmamıştır.

AĞA ÇAYIRI SAVAŞI

• 1485-1491 yılları arasında yapılmıştır. Savaş altı yıl sürmüş taraflar birbirine üstünlük sağlayamamıştır.

NEDENLERİ

• Hicaz suyolları meselesi
• Memlukların Karaman beylerini ve Cem sultanı himaye etmeleri.

OSMANLI-VENEDİK SAVAŞLARI

• 1499-1502 yılları arasında yapılan savaşlarda İnebahtı, modon ve kolon kaleleri ele geçirilmiştir.
• Böylece Venedik’in Mora Yarımadası’ndaki egemenliği sona ermiştir.

ŞAHKULU VE NUR HALİFE İSYANLARI:

• Akkoyunlu Devleti’nin yıkılması ile İran’da Şah İsmail tarafından Şii Safevi Devleti kurulmuştu.
• Safevi Devleti, II. Bayezit’in izlediği pasif politikadan yararlanarak Anadolu’da yoğun şekilde Şii propagandası yapmaya başladı.
• Anadolu’daki Şii faaliyetleri sonucunda ŞAHKULU ve NUR HALİFE isyanları çıkmış, özellikle Şahkulu isyanı güçlükle bastırılabilmiştir. 

DİKKAT: Anadolu’da tüm bunlar yaşanırken, Şii faaliyetleri ve isyanlar artarken Şehzade Selim (İleride Yavuz olacak) Trabzon Sancakbeyidir. Babasının pasif politikasını eleştirerek ona karşı harekete geçer. Ayrıca tahta çıktığında önce doğu meseleleri ile ilgilenmesi de bu yüzdendir.

II. BAYEZİT DÖNEMİNDEKİ DİĞER GELİŞMELER

• 1484 Kili ve Akerman kaleleri alınmıştır.
• Karamanoğullarına son verilmiştir.
• Kanunname-i ihtisap adı ile dünyanın ilk standart kanunu çıkarıldı.
• Divan edebiyatında Bayezit,  Veli, Sofi, Adli mahlasları ile şiir yazmıştır.
• Edirne’de müzikle tedavi yapan bir darüşşifa açılmıştır.
• İlk kez Avarız vergisi (İmdad-ı seferiye) toplanmıştır.

NOT: Avarız Akçesi: Osmanlı Devleti’nde olağanüstü durumlarda, devletin acil paraya ihtiyaç duyması sonucu bir defaya mahsus toplanan bir vergidir.

• Küçük Kıyamet denilen İstanbul depremi yaşanmıştır.
• Tarihçi Kemal Paşazade ve İdris’i Bitlis’i sarayda çalışmalar yapmıştır.