DİKKAT: Bu ünite aynı zaman İslamiyet öncesi Türk tarihi olarak da isimlendirilir. Bunu ünitedeki tüm konuları öğrenirken ve soruları çözerken sürekli göz önünde bulundurmalıyız.

TÜRK ADI VE ANLAMI

Türk, adı ve anlamı üzerinde birçok farklı görüş ileri sürümüştür.

  • Uygur metinlerinde, “kudretli, kuvvetli”,
  • Kaşgarlı Mahmut’un Divan -ı Lügat’i Türk isimli eserinde , “olgunluk çağı”,
  • Çin kaynaklarında “miğfer”,
  • Ziya Gökalp, “Türeli (töreli) kanun, nizam sahibi”
  • Wambery ise, “türemekten– Türk” geldiğini söylemiştir.

 

TÜRKİYE ADI

Türklerin yaşadığı yer anlamına gelen bu kelime ise tarihin değişik zamanlarında değişik yerler için söylenmiştir.

  • Önceleri, Orta Asya denilen coğrafi bölge kastedilmiş,
  • Daha sonra, Volga’dan Orta Avrupa’ya kadar uzanan bölge
  • 12. yy. da Anadolu için Türkiye deyimi kullanılmıştır.

TÜRKLERİN ANA YURDU

  • Türklerin anayurdu Orta Asya’dır.
  • Doğuda Kingan Dağları, Batıda Hazar Denizi, Kuzeyde Sibirya, Güneyde Pamir ve Karanlık Dağları ile çevrilidir.
  • Türkler yaygın olarak Altay-Sayan Dağları ile Hazar Denizi arasındaki bölgede yaşamışlardır.

DİKKAT 1:

Orta Asya’nın büyük bölümünün dağlık ve engebeli oluşu, ve burada aşırı karasal iklimin hüküm sürmesi :

  • Bozkırların zor koşullarının, Türklerin dayanıklı ve savaşçı bir karaktere sahip olmalarında neden olmuştur.
  • Tarımın çok sınırlı yapılmasına, bu yüzden onun yerine temel geçim kaynağının hayvancılık olmasına neden olmuştur. Hayvancılıkla uğraştıkları için ise Konar-göçer ( Atlı göçebe ) bir hayat yaşamışlardır.

NOT: Konar-göçer yaşantıyı göçebe yaşam ve göç olguları ile karıştırmamak gerekir.

Göçebe yaşam; Üretimi bilmeyen insanoğlunun sürekli yer değiştirmesi,

Göç; Bir yeri bir daha dönmemek üzere terk etmektir.

Konar-Göçer yaşantıda ise hayvancılıkla geçinen Türkler hayvanlarına yeşil ot bulabilmek için yazın yaylaya çıkar kışın ise korunaklı alçak alanlara kışlaklara çekilir.

DİKKAT 2:

Konar-göçer yaşantı Orta Asya Türklerinin yaşantısında pek çok açıdan belirleyici olmuştur. Örneğin:

  • Yazılı kültüre geç geçilmesi,
  • Türk tarihine dair ilk bilgileri Çin kaynaklarından edinebilmemiz
  • Mimarinin gelişmemesi
  • Sözlü edebiyat ve hukukun gelişmesi
  • Bu yaşantıya uygun sanatların gelişmesi
  • BAŞKA TOPRAKLARA DAHA KOLAY GÖÇ EDEBİLMELERİ v.b.

 

ORTA ASYA KÜLTÜR ÇEVRELERİ

 

1. ANAV KÜLTÜRÜ:

  • Orta Asya kültürleri içinde en eski tarihli olanıdır.
  • Ancak bu kültürde yerleşik yaşama dair izlere rastlanmıştır.

2. AFANESYEVO KÜLTÜRÜ:

  • Türklerin en eski kültürüdür.

3. ANDRONOVA KÜLTÜRÜ:

  • Afanesyevo kültürünün devamı niteliğindedir.
  • Orta Asya kültürleri içinde en geniş alana yayılmış olanıdır.
  • Tunçtan ve altından yapılmış eşyalar ilk defa bu kültür çevresinde bulunmuştur.

4. KARASUK KÜLTÜRÜ:

  • Karasuk nehri çevresinde ortaya çıkmıştır.
  • DEMİR ilk kez bu kültür çevresinde ortaya çıkmıştır.

5. TAGAR KÜLTÜRÜ:

  • Orta Asya kültürlerinin en GENÇ ve GELİŞMİŞ olanıdır.

 

İSKİTLER (SAKALAR)

  • Karadeniz’in kuzeyi ve Kafkaslarda önemli bir uygarlık kuran İskitlerin Türk olduğu anlaşılmıştır.
  • Savaşçı bir topluluk olan İskitler MED’lerle birleşerek Urartu Devleti’ni yıkmış, Mısır’a kadar ilerlemişlerdir.
  • En ünlü hükümdarları ALP ER TUNGA’ DIR. İskit-Pers savaşları İranlıların ŞEHNAME’SİNDE anlatılır.

DİKKAT: Ünlü Amazon kadın savaşçılarının İskit kadınları olduğu iddia edilir. İskit-Pers savaşlarında erkeklerinin çoğu ölen İskit kadınları Persler ile savaşmaya devam etmiştir.

  • Konargöçer bir hayat yaşamışlar, hayvancılıkla uğraşmışlardır.
  • Altın ve gümüş işçiliğinde ustalaşmışlardır. Onlar “Bozkırların kuyumcuları” olarak bilinirler.
  • Özellikle HAYVAN ÜSLUBU’NU yansıtan eserler vermişlerdir.
  • Gök Tanrı dinine inanmışlardır.

 

HAYVAN ÜSLUBU: Yapılan kılıç, kalkan gibi eşyalara hayvan motiflerinin işlenmesidir.