İLK YERLEŞMELER

A) ÇAYÖNÜ : 

• Çayönü, Diyarbakır-Ergani’nin yedi kilometre güneybatısındadır.  
• Ergani ovası o dönemlerde ormanlarla kaplı, yaşam kaynakları açısından son derece zengin bir bölgedir.
• Çayönü’nde ilk yerleşenler avcı-toplayıcılardır.
• Zamanla tarım ve hayvancılığa dayalı köy hayatına geçilmiştir.
• Çayönü, Türkiye ve Güneydoğu Avrupa’nın ilk KÖY yerleşimidir.

B) ÇATALHÖYÜK:

• Konya iline bağlı Çumra ilçesinin 11 k.m kuzeyindeki küçükköy sınırları içerisinde bir höyüktür.
• Buzul Çağı sonlarında Konya Ovasında oluşan göl yeni yeni kurumaya başladığı için bu bölge yer yer bataklıklarla kaplıydı.
• Çatalhöyüklüler köylerini zengin kaynak sağlayan Çarşamba ırmağının kıyısına kurmuşlardı.
• Bu kaynaklardan öylesine yararlandılar ki köy gittikçe büyüdü, sayıları on binleri buldu. 
• BÖYLECE DÜNYANIN İLK ŞEHİR YERLEŞMESİ ORTAYA ÇIKTI.
• Çatalhöyük’te evler birbirine bitişik şekilde inşa edilmişti. Böylece yabani hayvanlara ve düşmanlara doğal bir sur oluşuyordu. Evler bitişik olduğu için sokak yoktu. Evlere çatısından açılan bir delikten iniliyordu.

C) GÖBEKLİTEPE ( tarihi yeniden yazdıran keşif ):

• Şanlıurfa il merkezinin 18 km kuzeydoğusunda yer alan göbekli tepe ilk kez 1963’te İstanbul üniversitesi Öğretim üyesi Prof. Dr. Halet Çambel tarafından fark edildi.
• 1995’te başlayan kazılar alman Klaus Şimit danışmanlığında sürdürüldü.
• Kazıların halen devam ettiği Göbeklitepe 2018’de UNESCO tarafından dünya mirası listesine alındı.
• Yapılan kazılarda günümüzden 12 bin yıl öncesine ait tapınaklarla karşılaşıldı.
• Göbeklitepe’den önce insanlığın en eski dinsel yapısı Malta adasında ve MÖ 5000 yılına tarihlenmişti. Göbeklitepe bu bilgiyi değiştirdiği gibi, ilk mimari yapıların insanların yerleşik yaşama geçmesinden sonra yapıldığı bilgisini de değiştirdi.