Çayönü Diyarbakır, Ergani’nin yedi km. güneybatısındadır.  Ergani ovası o dönemlerde

ormanlarla aplı, yaşam kaynakları açısından son derece zengin bir bölgedir. Çayönü’nde ilk

yerleşenler avcı-toplayıcılardır. Zamanla tarım ve hayvancılığa dayalı köy hayatına geçilmiştir.

Çatalhöyük’te evler birbirine bitişik şekilde inşa edilmişti. Böylece yabani hayvanlara ve

düşmanlara doğal bir sur oluşuyordu. Evler bitişik olduğu için sokak yoktu. Evlere çatısından

açılan bir delikten iniliyordu.

Alan göbekli tepe ilk kez 1963’te İstanbul üniversitesi Öğretim üyesi Prof. Dr. Halet Çambel tarafından fark edildi. 1995’te başlayan kazılar alman Klaus Şimit danışmanlığında sürdürüldü. Kazıların halen devam ettiği Göbeklitepe 2018’de UNESCO tarafından dünya mirası listesine alındı.