II. KÖK TÜRK (KUTLUK) DEVLETİ (682 – 744)

• Çinlilerin egemenliğinden kurtulan Doğu Kök Türkleri Kutluk (İlteriş) Kağan önderliğinde II. Kök Türk Devleti’ni kurmuşlardır.
• Bu devlete kurucusundan dolayı “Kutluk Devleti” de denmiştir.

NOT : İlteriş, devleti derleyen, toparlayan anlamına gelir.

• Kutluk Kağan’ın ölümü üzerine çocukları Bilge ve Kültigin’in küçük yaşta olmalarından dolayı kardeşi “Kapgan Kağan” tahta çıkmıştır.
• Kapgan Kağan’ın bir ayaklanmayı bastırması sırasında ölümü üzerine vezir Tonyukuk‘un desteği ile Bilge Kağan başa geçmiş, kardeşi Kültigin’de orduların başına getirilmiştir.
• Bilge Kağan dönemi II. Köktürk devleti’nin en parlak devridir. Bilge kağan’ın hükümdarlığı döneminde Köktürkler en geniş sınırlarına ulaşmış, Asya’da yaşayan bütün Türk kökenli topluluklar tek bayrak altında toplanmıştır.
• Bu üç ismin ard arda ölümünden sonra taht kavgaları başlamıştır. Köktürk hakimiyetinde yaşayan Basmil, Karluk ve Uygurlar birleşerek Ötüken’i ele geçirdi. Böylece II.Köktürk Devleti yıkılmıştır.

ORHUN ABİDELERİ

Bilge Kağan, Kültigin ve vezir Tonyukuk adlarına dikilmiş üç taş anıttır.

Kültigin ve Bilge Kağan Kitabeleri, Yolluğ Tigin tarafından, Tonyukuk kitabesi ise kendisi tarafından yazılmıştır. Danimarkalı bilgin Wilhem Thomsen tarafından 1893 yılında okunmuştur. Bugün Moğolistan sınırları içindedir. Bu kitabeler;

• Türk tarihinin ve edebiyatının ilk yazılı kaynaklarıdır.
• Orta Asya Türk kültürüne ( devlet yönetimi, egemenlik anlayışı, veraset sistemi, din ve inanış, sosyal hayat v.b.) dair eşsiz bilgiler içeren en önemli kaynaktır.
• VIII. yy a ait olan Orhun Kitabeleri “Kök Türk Alfabesi’ni, Türk dilinin özelliklerini ve Türk hitabet sanatını aydınlatan” ilk belgelerdir