MEZOPOTAMYA

  • Mezopotamya, iki nehir arasındaki ülke demektir. Fırat ve Dicle nehirlerinin arasında kalan verimli toprakların ismidir.
  • Mezopotamya 7 düvelin 70bin senedir sahip olmak için savaştığı topraklardır. Bu yüzden buraya sahip olacak devletlerin güçlü orduları olmak zorundadır.
  •  Uygarlıkların kesişme noktasında olduğu için son derece zengin bir uygarlıktır. Ve pek çok uygarlığı etkilemiştir. (sentez bir uygarlıktır.) 
  • Fırat ve Dicle nehirlerinin yukarı çığırları yukarı Mezopotamya, aşağı çığırları aşağı Mezopotamya’dır. burada temel kriter nehirlerin akış yönüdür.

MEZOPOTAMYA’DA YAŞAMIŞ MEDENİYETLER

 A) SÜMERLER ( MÖ 4000 – MÖ 2350 )

  • Mezopotamya medeniyetinin temellerini Sümerler atmıştır. Bu yüzden bu medeniyetlerin ilk ve en önemlisi Sümerlilerdir.
  • Mezopotamya’da ilk şehir devletlerini Sümerliler kurmuştur.
  • Sümer şehir devletlerine “SİTE” adı verilir. Bunların en önemlileri Ur, Uruk,Kiş,Lagaş’tır.

DİKKAT : Şehir devleti varsa siyasi birlik yok demektir.

  • Sümer şehir devletleri Merkezinde “Ziggurat” denilen tapınakların olduğu, bunların çevresinde evlerden ve en dışta surlardan oluşan şehirlerdir.
  • Site’lerin başında “Ensi” ya da “Patesi” denilen krallar bulunur.
  • Sümer kralları aynı zamanda başrahip, baş yargıç, başkomutandır.

DİKKAT: Kralın Başrahip olması devletin TEOKRATİK olduğunu gösterir.

NOT: Teokratik devlet din kuralları ile yönetilen devlettir. Yöneticiler yetkiyi tanrıdan aldığı ve tanrı adına yönettiği iddiasındadır.

NOT : İlk devletlerin tamamı meşruiyetini dinden alan devletlerdir. Bu yüzden büyük çoğunluğu teokratik’tir.

  • Asya kökenli bir kavimdirler. Türk olduklarına dair bazı iddialar vardır.

ZİGGURAT : Sümer hatta Mezopotamya denilince ilk akla gelmesi gereken yapılardır. Şehrin ve devletin merkezidir.

Zigguratlar:

  1. Tapınak
  2. Depo
  3. Kütüphane
  4. Okul
  5. Rasathane işlevlerine sahip çok yönlü yapılardır.

Sümerler YAZIYI icat ederek tarih devirlerini başlatan uygarlıktır.

YAZI NASIL İCAT EDİLDİ?

Yazı, Ziggurtlara getirilen ve buradan alınan malların rahipler tarafından kaydedilme ihtiyacından doğmuştur. Bu kayıtlar önceleri resim ve işaret (ideogram) şeklindeyken zamanla bunlar hecelere dönüşmüş ve yazı ortaya çıkmıştır. Bu yazı Kil TABLETLER üzerine çiviye benzer bir aletle kazınarak yazıldığı için ÇİVİ YAZISI denilmiştir.

 

  • Mezopotamya uygarlığından günümüze mimari eser kalmamıştır. Bunun nedeni Mezopotamya yöresinde taş az olduğu için yapıların kerpiçten yapılmış olmasıdır.
  • Tarihte bilinen ilk yazılı hukuk kuralları Lagaş Kralı URUGAKİNA tarafından hazırlanmıştır.
  • Sümerlerde halk, tüm ilk çağ toplumları gibi sınıflara ayrılmıştır. Bu sınıfların en üstünde Krallar ve rahipler bulunurken; halk hürler ve köleler olarak ayrılır.
  • Sümerler tüm İlk Çağ toplumları gibi (İbraniler hariç) çok tanrılı bir dine sahiplerdir. Başlıca tanrıları ENLİL ve ENKİ’dir.

DİKKAT : Ölümden sonra hayata inanmamışlardır.

  • Sümerlerin ordusu yaya ve arabalı süvarilerden oluşmuştur.
  • Ay Yılı esaslı takvimi ilk kullananlar Sümerlerdir
  • Güneş saatini ilk kez kullananlar Sümerlerdir.
  •  Ay ve güneş tutulmalarını hesaplamışlardır.
  • İlk kez dört işlemi Sümerler kullanmıştır.
  • İlk kez dairenin alanını Sümerler hesaplamışlar ve daireyi 360°’ye bölmüşlerdir.
  • Çarpma ve bölme işlemlerini kolaylaştırmak için cetveller hazırlamışlardır.
  •  Yüzey ve hacim ölçülerini kullanmışlardır.
  • Aritmetik ve geometrinin temellerini atmışlardır.

 

 

B) AKADLAR ( MÖ 2350 – MÖ 2100)

  • Sami ırkındandırlar.
  • M.Ö.2350’ de Sümerleri yıkan Sargon tarafından kurulmuştur.
  • Tarihte bilinen ilk düzenli ve sürekli orduyu kurmuşlardır.
  • Bu sayede tarihte bilinen ilk imparatorluğu kurmuşlardır.
  • Böylece Sümer kültürünü tüm ön asya’ya yaymışlardır.

 

C) ELAMLAR ( MÖ 3000- MÖ 640 )

  • Sümer ülkesinin doğusunda yaşamışlardır.
  • En önemli şehirleri SUS’ dur.
  • Asurlular tarafından yıkılmışlardır.

 

D)  BABİLLİLER ( AMURRULAR ) ( MÖ 2100- MÖ 539)

  • Sami ırkının Amurrular kolu tarafından kurulmuştur.
  • Devlet merkezi Babil‘dir.
  • I.Babil Krallığının  en önemli  hükümdarı Hammurabi‘dir.
  • I.Babil Krallığı Hititler tarafından yıkılmıştır.
  • II.Babil Krallığı’nın en önemli  hükümdarı Nebukadnazar‘dır.
  • II.BabiI Krallığı Yahudi Devleti’ni yıkmıştır.

NOT : Yahudiler ilk kez babilliler tarafından Babil’e sürgün edildi.

  • II.Babil Krallığı Persler tarafından yıkılmıştır.

DİKKAT 1:

  • Babil Kralı HAMMURABİ Sümer kanunlarından yararlanarak Mezopotamya’nın en gelişmiş ve kapsamlı Kanunlarını hazırlamıştır.
  • Bu kanunlarda dikkati çeken ise son derece sert cezalar içermesi ve KISAS yöntemini benimsemesidir.
  • Bu kanunlar kapsamı açısından ve içerisinde devlet yönetimi ile ilgili hükümler olduğu için dünyanın ilk anayasası olarak yorumlanmaktardır.

DİKKAT 2:

  • Hammurabi ilk kez gücünü dinden değil, kurduğu güçlü ordudan alan devlet anlayışını getirmiştir.
  • Böylece Mutlak monarşinin doğduğu kabul edilir.