3. 1950’LER TÜRKİYE’SİNDE MEYDANA GELEN SİYASİ SOSYAL VE EKONOMİK GELİŞMELER

A. SİYASİ GELİŞMELER

  • 1950 genel seçimlerini Demokrat Parti’nin kazanmasından sonra
  1. Celal Bayar 3. Cumhurbaşkanı seçildi.
  2. Adnan Menderes başbakan oldu.
  3. Refik Koraltan Meclis Başkanı seçildi.
  4. Fuat Köprülü de dışişleri bakanı oldu.
  • Demokrat parti iktidarının ilk yılları atılan demokratik adımların da etkisiyle Parti’nin altın yılları (1950-1954)  olarak nitelendirilir.
  • Bu sayede 1954 yılında yapılan seçimlerde oylarını artırarak %57’ye çıkarmıştır.

Ancak,

  • 1956 yılından itibaren siyasi ortamdaki belirsizliğin ve Demokrat Parti’nin muhalefete yönelik bir takım girişimlerinin neticesinde özellikle basın ve üniversite tarafından tepki oluşmaya başlamıştır.
  • Bu tepki sonucunda 1957 seçimlerinde demokrat Parti’nin oy oranı %50’nin altına düşmüştür.
  • 1957 den sonra ise hem siyasi ortam hem toplumsal hayat giderek gerginleşmiştir.

 

B. EKONOMİK GELİŞMELER

  • Türkiye Marshall planına dâhil olarak toplam 352 milyon dolarlık yardım almıştır.
  •  Ancak aldığı bu paranın çok büyük bir kısmı şartlı olarak verilmişti. Örneğin Amerika, Türkiye’de tarımın gelişmesini sanayi mallarının ise dışarıdan almasını istiyordu. Dolayısıyla verdikleri paranın tarım yatırımlarına harcanmasını istiyordu.
  • Demokrat parti liberal özgürlükçü bir sistemi savunarak iktidara gelmesine rağmen Marshall yardımının dayattığı şartlar nedeniyle bu liberal sistemi gerçekleştiremedi.

Demokrat parti döneminde:

  • Özel teşebbüse ağırlık veren bir politika izlendi.
  • Ayrıca yabancı sermaye akışını ve yabancı yatırımcının ülkeye kolay girişini sağlayacak bir takım önlemler alındı. Örneğin: “Sermayeyi Teşvik Yasası”
  • Demokrat Parti’nin ekonomideki hamlelerinden biri de 1954 yılındaki “Petrol Kanunu” olmuştur. Bu kanun Türkiye’de petrol arama konusundaki devlet tekelini kaldırmış, küresel şirketlerin Türkiye’de petrol aramasına izin vermiştir. Ancak bunun sonucunda bu şirketler bulunan petrolü işletmeyip Türkiye’yi yüksek fiyata petrol ithal etmeye mecbur etmiştir

  • Demokrat parti döneminde en çok gelişen tarım ve tarıma dayalı sanayileşme olmuştur.

 

C. SOSYAL KÜLTÜREL GELİŞMELER

GECEKONDU VE KENTLEŞME

  • 1950-1960 arasında kentlerde artan ticaret, küçük sanayi ve altyapı yatırımları köyden kente göçü tetikledi.
  • Bunun sonucunda şehirlerde hızlı nüfus artışı, gecekondulaşma ve altyapı sorunları beraberinde geldi.
  • Demokrat Parti af yasaları çıkararak gecekondulaşmayı engellemeye çalışsa da bu sorunun daha da büyümesine sebep oldu.

KARAYOLU ULAŞIMI

  • Marshall yardımını dayattığı şeylerden biri de demiryolu yapımının bir kenara bırakılarak karayolu merkezli ulaşım politikasını benimsenmesidir.

Bu politika sayesinde:

  • Yurt içi ulaşım ucuzlamış, iç piyasa canlanmış, eline daha fazla para geçen köylü kasabaya ve şehre alışveriş yapmaya inmiştir. (Türkiye giderek daha fazla bir tüketim kültürü içerisine sokulmuştur)
  • Karayolu ulaşımının artması ile birlikte tamamen dışa bağımlı olan bir otomotiv sanayisi doğmuştur. Böylece ülkenin petrole ihtiyacı da arttı.
  •  Ayrıca ihmal edilen demiryolları, hedefe ulaşamadığı gibi zarar etmeye başlamıştır.

KÜLTÜREL GELİŞMELER

  •  II. Dünya savaşı yıllarında hümanist kültürle Türk kültürü kaynaştırarak bir Türk hümanizmi getirilmeye çalışılmıştır. Halkevleri, Köy Enstitüleri, Üniversiteler bu anlayışı topluma yaymak için çalıştı.
  • 1950 yılında başlayan Demokrat Parti iktidarı ile birlikte hümanizm kültür politikası terk edildi.