1. II. DÜNYA SAVAŞI’NIN SEBEPLERİ BAŞLAMASI VE YAYILMASI

A. II. DÜNYA SAVAŞI’NIN ARKA PLANINDA YER ALAN STRATEJİK VE EMPERYALİST REKABET

II. DÜNYA SAVAŞI’NIN GENEL SEBEPLERİ

1.  II. Dünya Savaşı’nın en büyük sebebi aslında I. Dünya Savaşı’dır. Çünkü I. Dünya Savaşı’nda emperyalist devletlerarasındaki çıkar çatışmaları çözümlenememiştir. Ayrıca savaş sonunda yapılan anlaşmalar çatışmaları daha da çoğaltmıştır.
2. I. Dünya Savaşı sonunda Almanya’da iktidarı ele geçiren Nazi Partisi’nin saldırgan politikaları
3. Yine I. Dünya savaşı sonunda İtalya’da iktidara gelen Mussolini ve faşist Parti’nin yayılmacı politikaları
4. Japon milliyetçiliğinin yükselişi ile Japonya’nın Asya’daki saldırgan tutumu
5. Savaş sanayisinin önem kazanması

DİKKAT: Öncelikle 22 Mayıs 1939’da İtalya ile Almanya arasında bir ittifak kuran ÇELİK PAKT kuruldu.

DİKKAT: Savaş öncesinde Almanya, İtalya ve Japonya bir araya gelerek MİHVER DEVLETLER grubunu oluşturdu. (Berlin Roma Tokyo miğferi)

• Şimdi bu üç devletin dünyayı yeni bir savaşa sürükleyişini daha ayrıntılı biçimde inceleyelim

ALMANYA

 NOT: I.Dünya savaşı sonunda Almanya’da Hitler ve Nazi Partisi’nin iktidarı ele geçiriş sürecini daha önce işlemiştik. Ayrıntılı bilgi için bakınız: ALMANYA’DA NAZİZM

1933 yılında iktidara gelen Adolf Hitler, dış politikada önce Versay Antlaşması’nı hükümsüz kılmak sonra da “hayat sahası” politikasını gerçekleştirmek için saldırgan adımlar atmıştır.

Hayat sahası: I. Dünya Savaşı sonunda Alman ırkının yaşamak zorunda kaldığı toprakların Alman ırkına yetmediği düşüncesidir. Hitler, bu gerekçe ile Avrupa’da yayılmacı bir politika izlemiştir.

Hitler, bu süreçte:

• 1935’te Saar Havzası’nı geri aldı.
•  Ülkesinde Versay Antlaşması’nın mecburi askerliği yasaklayan kısmını kaldırdı.
•  Yine Versay Anlaşması’nda askersiz bölge ilan edilen Ren Bölgesi’ne 1936’da asker soktu.
• 1938’de Avusturya’yı ilhak etti.
• Münih konferansı: Almanya Çekoslovakya’nın Südetler bölgesini istiyordu. Sorunları barışçı yollardan halletmeye çalışan İngiltere (yatıştırma politikası) ve Fransa, Südet bölgesini Almanya’ya verdi. Buna karşılık Hitler’de yayılmacı politikasından vazgeçecekti.

Yatıştırma politikası: İngiltere başbakanı Chamberlain’in yeni bir savaşın çıkmasını önlemek için Almanya’nın saldırgan tutumlarına karşı izlediği barışçıl ve tavizkar politikadır.

• Münih Konferansı’na rağmen Almanya saldırgan tutumundan vazgeçmedi ve 1939’da Çekoslovakya’yı işgal etti.
• Son olarak Sovyetler Birliği ile saldırmazlık paktı imzalayan Hitler, Yıldırım harekâtı ile 1939’da Polonya’nın işgaline başladı.

Yıldırım Harbi (Blitzkrieg): Almanya’nın II. Dünya Savaşı sırasındaki temel savaş taktiğidir. Hızlı ve ani saldırılarla, düşmanın hazırlanmasına ya da toparlanmasına izin vermeden savaşı sona erdirmek amacına dayanır.

İTALYA

NOT: İtalya’da faşist parti ve Mussolini’nin iktidara geliş sürecini daha önce işlemiştik. Ayrıntılı bilgi için bakınız: İTALYA’DA FAŞİZM

• Mussolini 1927 yılından itibaren Roma İmparatorluğu’nu yeniden kurma hayali doğrultusunda Avrupa, Afrika ve Ortadoğu’da saldırgan bir politika izlemeye başladı. Hatta Akdeniz’e Romalılar gibi Mare Nostra (Bizim Deniz) demekteydi.
• İtalya 1924’te ilk olarak Yugoslavya’nın Fiume şehrini işgal etti.
• Daha sonra Yunanistan’a bağlı Korfu Adası’nı işgal etti.
• 1935’te Habeşistan işgaline başladı.
• 1937’de Milletler Cemiyeti üyeliğinden ayrıldı.
• 1939’da Arnavutluk’a saldırdı.

JAPONYA

 NOT: Japonya’da milliyetçiliğin yükseliş sürecini yine daha önceki notlarımızda işlemiştik. Ayrıntılı bilgi için bakınız: JAPONYA’DA MİLLİYETÇİLİĞİN YÜKSELİŞİ

• Japonlar ilk olarak ABD ve SSCB’nin kendi sorunları ile uğraşmasından yararlanıp 1931’de Mançurya’yı işgal etti.
• 1933’te Çin’in kuzeyini işgale başladı ve Milletler Cemiyeti’nden ayrıldı.
• 1934’te Washington anlaşmasından çekilen Japonya “Asya Asyalılarındır” diyerek batılıların Çin ile olan siyasi ve diplomatik ilişkilerini bitirmelerini istedi.
• 1937’de Çine saldırdı. Nasıl Almanya için Avrupa, hayat sahası ise Uzak Doğu’da Japonya için “Ortak Refah Alanı” idi.

Ortak Refah Alanı: Japonların Asya için ortaya attıkları bu fikir, Batılı ülkelerin Asya’dan atılarak, Asya ülkelerinin Japonların önderliğinde ve birlikte kalkınacaklarını ortaya atıyordu.

• 1938’de doğu ve orta Çin’i ele geçirdi. Ve “Yeni Düzen’i” ilan etti.

Yenidüzen: Batılıların Asya’dan atılması hedefidir.

DİKKAT: Asya Asyalılarındır, Ortak Refah Alanı ve Yeni Düzen politikaları birbirini tamamlayan, Japonların II. Dünya Savaşı öncesindeki progandalarıdır.

B. SAVAŞIN BAŞLAMASI VE GENİŞLEMESİ

• II. Dünya Savaşı 1 Eylül 1939‘da Almanya’nın Polonya’yı işgali ile başlamıştır. Bu işgalden 2 gün sonra İngiltere ve Fransa Almanya’ya savaş ilan etti. Bunun ardından İtalya’da Almanya’nın yanında savaşa katıldı. Böylece II. Dünya Savaşı başlamış oldu.

AVRUPA’DA SAVAŞ

•  Almanya, Polonya’nın ardından Yıldırım harekâtı ile tüm Avrupa’da hızla yayılmaya başladı.
• Nisan 1940’ta Danimarka işgal edildi.
• Hemen ardından Norveç ele geçirdiler.
• 15 Mayıs 1940’da Hollanda işgal edildi.
• 27 Mayıs 1940’da Belçika teslim oldu.
• Almanya ve İtalya’nın ortak saldırısı karşısında 22 Haziran’da Fransa teslim oldu.

Maginot hattı: Fransa’nın Almanya sınırına yaptığı, tünellerle birbirine bağlanmış savunma hattı. Ancak Almanlar Fransa’nın hiç beklemediği ormanlık alandan saldırarak bu savunma hattının hiçbir işe yaramamsına sebep oldu.

Vichy hükümeti: Almanya Fransa’yı işgal ettikten sonra burada kendisine bağlı olarak kurduğu kukla hükümetin adıdır.

• Fransa’dan sonra sıra İngiltere‘ye gelmişti. Ancak İngiltere savaşı sürdürmekte kararlıydı. 19 Temmuz 1940’da İngiltere’ye yönelik hava saldırıları başladı. Ancak Almanya, İngiltere’nin işgalini sağlayacak hava üstünlüğü elde edemedi.

AFRİKA’DA SAVAŞ

• Savaş, Afrika kıtasına İtalya’nın 1940’da başlattığı Mısır saldırısı ile sıçradı. Ancak İtalyanlar İngilizlere karşı yenildi.
• Bu yenilgiden telaşa kapılan Hitler, Afrika’ya General Rommel komutasındaki birlikler gönderdi.
• Böylece Alman ve İngiliz orduları arasında karşılıklı toprak kayıpları ve kazanımları şeklinde uzun süre devam edecek bir savaş başladı.
• Almanların El-Alamein’deki yenilgisi, Mihver devletlerin Afrika işgali açısından dönüm noktası olmuştur.

C. II. DÜNYA SAVAŞI’NIN SEYRİNİ DEĞİŞTİREN GELİŞMELER

RUS-ALMAN SAVAŞI VE STALİNGRAD KUŞATMASI

• İngiltere ile yapılan mücadelenin uzun sürmesi ve Alman savaş ekonomisinin yeni kaynaklara ihtiyaç duyması üzerine Hitler SSCB üzerine yöneldi.
• “Barbarossa harekâtı” adını verdiği saldırıyla Kafkasları ve Güneydoğu Asya’yı geçip İran ve Afganistan’ı işgal etmek istiyordu.
• 22 Haziran 1941’de başlayan bu saldırı ikinci Dünya Savaşı’nın dönüm noktalarından biri oldu.
• Almanlar Ukrayna’yı ele geçirip Kafkaslara ulaşmasına rağmen cephenin sol kanadında yani Stalingrat’da durduruldu. Alman ordusu Ruslar tarafından kuşatıldı ve teslim olmak zorunda kaldı.
• 1943’te Kursk Savaşı’ndaki Sovyet zaferi Almanlar için sonun başlangıcıydı.

PASİFİK CEPHESİ VE PEARL HARBOUR BASKINI

• II. Dünya savaşı devam ederken Çine saldıran Japonya isteklerine tam olarak ulaşamamıştır. Çünkü Amerika’dan yardım alan Çin direniş gösteriyordu. Bunun üzerine güneye yönelen Japonya pasifik’te önemli üsler elde etti. Ancak ABD, Japonları buradan çekilmeye zorlamak için ekonomik baskı uygulamaya başladı.
• Bu gelişmeler üzerine Japonya, Amerika ile savaşa karar verdi. Amerika’nın Pasifik üstünlüğünü simgeleyen donanmasının büyük kısmı Pearl Harbour limanında idi. Japonlar bu limana yaptıkları ani baskınla Amerikan donanmasına büyük zarar verdiler.
• Pearl Harbor baskını ikinci Dünya Savaşı’nın en önemli olaylarından biri oldu. Çünkü bu baskından sonra Amerika savaşa girmeye karar verdi.
• Japonlar, Pearl Harbour baskınından sonra Pasifik’te pek çok üssü ele geçirdi. Japonların Pasifik’teki ilerleyişi 1942 nisan ayında Avustralya’da durduruldu.
• 1942’de yapılan Midway ve Guadacanal deniz savaşları ile Japonların pasifik’teki üstünlüğü sona ermeye başladı.

Avrupa’da savaşın sona ermesi ve Normandiya çıkarması

• Savaşı bitirmek için önce Almanya’nın yalnız bırakılması gerektiğine karar veren Müttefik devletler 1943’te İtalya’ya saldırdı. İtalya’nın işgali üzerine Mussolini görevden alınarak tutuklandı. Ancak Hitler onu kurtararak İtalya’nın kuzeyinde mücadeleyi sürdürmesini sağladı.  Bu durum 1945’e kadar devam etti. Mussolini, İtalyan Ulusal Kurtuluş Komitesi tarafından öldürüldü. Müttefik kuvvetler de 1944 Haziran’ında Roma’yı, 45 yılının başlarında ise Kuzey İtalya’yı ele geçirdi. Böylece İtalya saf dışı bırakılmıştı.
• 1943 Tahran Konferansı: Amerika’nın savaşa girişi ile hava muharebelerinde denge sağlanmıştı. Ancak Sovyetler Birliği’ne acil yardım edilmesi gerekiyordu. Bu nedenle Roosevelt, Churchill ve Stalin Tahran’da bir araya geldiler. İkinci bir cephenin açılması için Türkiye’yi ikna etmeye karar verdiler.
•  (Aralık 1943) Kahire Konferansı: Tahran Konferansı gereği Türkiye’yi ikna etmek isteyen müttefikler Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ile görüştü. Ancak Türkiye savaşa girme konusunda çekinceli bir politika izliyordu.
• Bu gelişmeler üzerine 2. cepheyi Fransa üzerinden açmaya karar verdiler. Böylece Haziran 1944’te Normandiya Çıkarması gerçekleşti. Müttefik devletler önce Fransa’ya kurtardılar. ardından da Almanya’yı işgale başladılar. Berlin’in düşmek üzere olduğunu anlayan Hitler 30 Nisan 1945’te intihar etti.  Rusların kızıl ordusu ise Mayıs ayında Berlin’i ele geçirdi.

PASİFİK’TE SAVAŞIN SONA ERMESİ VE ATOM BOMBALARI

• 1942 yılından itibaren Japonların Pasifik’teki üstünlüğü sona ermiş, müttefik devletler savunmadan saldırıya geçmişti.
• Ancak Japonya’yı Pasifik adalarından atmak çok uzun ve zor bir süreçti. Çünkü Japonlar teslim olmaktansa ölmeyi tercih ediyordu.
•  (17 temmuz 1945) Postdam Konferansı: Almanların teslim olmasından sonra toplanan bu konferansta Japonya’nın koşulsuz teslim olması kararı alındı. Bu konferansa ABD adına başkan yardımcısı Truman, İngiltere adına önce Churchill sonra Clement Attlee, SSCB adına ise Stalin katılmıştı. Müttefiklerin kararı Japonlar tarafından reddedilince SSCB’de Japonlara savaş açtı ve Mançurya’yı işgale başladı.

• Atom bombaları: 6 Ağustos 1945’te insanlık tarihi için bir dönüm noktasıdır. ABD, ilk atom bombasını Japonların Hiroşima şehrine, ikinci atom bombasını da 9 Ağustos’ta Nagazaki şehrine attı. Bu bombaların ardından Japonya Pasifik anlaşması 2 Eylül 1945 ile kayıtsız şartsız teslim oldu.

Ç. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TEŞKİLATININ KURULUŞU

• II. Dünya savaşı sonrasında barışı kalıcı olarak koruyacak milletlerarası bir teşkilat kurulması fikri öne çıktı.
• Yalta Konferansı’nda bir araya gelen Roosvelt, Churchill ve Stalin, Birleşmiş Milletler örgütünün kurulmasını kararlaştırdı. Bu örgüte Mihver devletlere savaş açmış devletlerin alınması kararlaştırıldı.