• 1923 İzmir İktisat Kongresinden 1933’te I. Beş Yıllık Kalkınma Planının hazırlanışına kadar ki 10 yıllık süreçte kalkınmanın daha çok özel teşebbüs eliyle gerçekleştirilmesi yönündedir.
  • Bu amaçla atılan en önemli adım 1927’de çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanunu’dur.

 

Teşvik-i Sanayi Kanunu 1927

  • 1927’de sanayiyi geliştirmek, özel teşebbüse kolaylık sağlamak amacıyla Teşvik-i Sanayi kanunu çıkartıldı.

Bu kanuna göre,

  • Ucuz enerji ve bina sağlandı
  • Taşıma indirimleri sağlandı
  • Vergide muafiyet sağlandı
  • Ulaştırma ve depolama imkânları sağlandı
  • Yeni ürünlere kolaylıklar getirme primleri sağlandı

Yapılan tüm bu kolaylaştırmalara rağmen Teşvik-i Sanayi kanunu başarılı olamamıştır.

Bu başarısızlığın sebepleri:

  • Özel teşebbüsün yeterli sermayeye sahip olmaması
  • Teknik bilgi ve eleman eksikliği
  • Makine ve yedek parçaların dışarıdan getirilmesinde yaşanan sorunlar
  • 1929’a kadar sanayiyi koruyacak bir gümrük duvarının olmaması
  • 1929 Dünya Ekonomik Buhranı’nın Türkiye’yi de etkilemesi.

DİKKAT:

  • Teşvik-i Sanayi Kanunu, bağımsız ve milli bir sanayi için çıkarılmıştır. Bu yüzden Atatürk ilkelerinden MİLLİYETÇİLİK ilkesi ile ilgilidir.
  • Diğer yandan devlet kolaylıklar sağlamak yoluyla ekonomiye müdahalesi söz konusudur. Bu nedenle DEVLETÇİLİK ilkesi ile de ilgisi vardır.

 

Planlı Ekonomiye Geçiş

  • 1923 İzmir İktisat Kongresinden 1933’te I. Beş Yıllık Kalkınma Planının hazırlanışına kadar ki 10 yıllık süreçte kalkınma beklenilen düzeyde gerçekleşemedi.
  • Bu süreçte yalnızca Uşak’ta bir şeker fabrikası açılabildi.
  • Bu yüzden kalınmanın devlet eliyle gerçekleştirilmesine karar verildi.
  • 1933’te I. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanarak DEVLETÇİ ekonomiye geçildi. Bu plan 1934’te uygulanmaya başladı.
  • Devletçi ekonomi, özel teşebbüsün yetersiz kaldığı yerlerde veya büyük yatırım isteyen bazı alanlarda devletin ekonomiye doğrudan yatırım yapmasıdır.
  • Cumhuriyetin ilk dönemlerinde sanayi yatırımlarının hedefi, temel tüketim malzemeleri ve diğer sanayi kolları için hammadde durumundaki malzemelerin üretimi olmuştur. Bu amaçla 3 siyah (Demir, kömür, petrol) ve 3 beyaz (Un, şeker, pamuk) projesine ağırlık vermiştir.

I. Beş Yıllık Kalkınma Planındaki hedefler başarıyla uygulanmıştır.

Bu süreçte,

  • Malatya, Bursa, Manisa ve Kayseri’de tekstil sanayi
  • Gemlik’te yapay ipek
  • Paşabahçe’de cam
  • Beykoz’da deri
  • İzmit’te büyük bir kâğıt sanayi
  • Karabük’te demir-çelik fabrikası kuruldu

1939’da 2. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlandı. Ancak bu sırada II. Dünya savaşı çıktığından uygulanamadı.

 

Sanayi alanında atılan diğer adımlar

  • 1925’te yabancıların elinden sigara tekeli (Reji idaresi) satın alındı. (Milliyetçilik ve Devletçilik ilkesi ile ilgilidir.)
  • 1925’te sanayicilere kredi sağlamak için sanayi ve maden bankası açıldı. (Daha çok Devletçilik ilkesi ile ilgilidir.)
  • 1933’te bu bankanın yerine Sümerbank kuruldu. (Daha çok Devletçilik ilkesi ile ilgilidir.)
  • 1935’te maden işleriyle uğraşmak için Etibank ve MTA kuruldu. (Daha çok Devletçilik ilkesi ile ilgilidir.)