DİKKAT: I. BMM açıldığı andan itibaren İstanbul hükümeti ile bir iktidar mücadelesi başlamıştır. İstanbul’daki Damat Ferit hükümeti BMM’ni yok etmek için her türlü çabayı sarf etmiştir. Tüm bu çabalar, memleketin dört bir yanında isyanlar çıkmasına neden olmuştur.

TBMM’ye Karşı Çıkan İsyanlar

İsyanların Nedenleri:

  • Damat Ferit Hükümeti, İstanbul’da kurduğu düzmece mahkemede Mustafa Kemal’i yargılayarak vatan haini ilan etti.
  • Şeyhülislam’dan Mustafa Kemal ve arkadaşlarının din düşmanı olduklarına dair fetva alındı.
  • Bu fetvalar, İngiliz ve Yunan uçaklarıyla Anadolu’ya dağıtıldı.
  • Damat Ferit, sadece halkı BMM’ye karşı kışkırtmakla yetinmeyerek doğrudan kuvvetler toplayıp Kuvayı Milliye’nin ve BMM’nin üzerine göndermiştir.
  • Henüz imzalanmayan barış antlaşmasını (Sevr) imzalamak.

 

1. İstanbul Hükümeti ile İtilaf Devletleri’nin Kışkırtmaları Sonucu Çıkan İsyanlar

  • Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı isyanları
  • Yozgat Ayaklanması ( Çapanoğulları İsyanı)
  • Konya, Bozkır Ayaklanması (Delibaş Mehmet, Vali Cemal Bey isyanları)
  • Afyonkarahisar Ayaklanması (Çopur Musa İsyanı)
  • Bayburt Ayaklanması (Eşref İsyanı)
  • Batman Ayaklanması (Cemil Çeto İsyanı)
  • Erzincan Ayaklanması ( Koçgiri İsyanı)
  • Milli Aşiret (Urfa) Ayaklanması

2. Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkarılan İsyanlar

A. Anzavur Ayaklanması:

  • Manyas, Susurluk, Gönen, Balıkesir, Biga çevresinde çıkmıştır. (Çanakkale Boğazı)
  • İsyanın çıkmasında İtilaf Devletleri’nin boğazlar bölgesinin güvenliğini sağlama düşüncesi etkili olmuştur.
  • İsyan, Çerkez Ethem tarafından bastırılmıştır.

B.Kuvay-î İnzibatiye Ayaklanması:

  • İzmit ve Geyve çevresinde çıkmıştır. (İstanbul Boğazı)
  • İsyanın çıkmasında İtilaf Devletleri’nin boğazlar bölgesinin güvenliğini sağlama düşüncesi etkili olmuştur.
  • İsyan, Ali Fuat Cebesoy tarafından bastırılmıştır.

 

 

3. Eskiden Kuvâ-yı Milliyeci iken Sonradan Düzenli Orduya Karşı Çıkanlar Tarafından Çıkarılan İsyanlar

A. Çerkez Ethem İsyanı: (Düzenli ordunun kurulmasına karşı)

  • Çerkez Ethem, düzenli ordunun kurulmasına karşı çıkan, Batı Anadolu’daki en güçlü kuvâ-yı Milliye birliklerinin (Kuvayı Seyyare) komutanıydı.
  • I.İnönü muharebesinden hemen önce düzenli ordunun komutasına girmemek için isyan etmiştir.
  • İsyan, İsmet İnönü komutasındaki düzenli ordu tarafından bastırılmıştır.

B. Demirci Mehmet Efe İsyanı: (Düzenli ordunun kurulmasına karşı)

  • Antalya-Isparta çevresinde isyan etmiştir.

C. Milli Aşiret İsyanı: (Kışkırtma nedeniyle)

  • Kışkırtmalardan dolayı Urfa çevresinde çıkmıştır.

4. Azınlık İsyanları

  • Karadeniz’de Pontus Rum
  • Çukurova’da ve Doğu Anadolu’da Ermeniler
  • Batı Anadolu’da Rumlar

isyan çıkarmışlardır.

 

TBMM’nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemler

  • Hıyanet-i Vataniye kanunu çıkarıldı. Bu kanun, TBMM’ye karşı çıkan ve onun varlığını yok sayan herkesi vatan haini ilan etmiştir.
  • Hıyanet-i Vataniye kanununa işlerlik kazandırmak için İstiklal Mahkemeleri kuruldu.

 NOT: İstiklal Mahkemeleri üyeleri TBMM milletvekillerinden oluşan mahkemedir. Ayrıca I. TBMM’nin yargı gücünü kullandığının tek kanıtıdır. Bu mahkemeler alınan kararların sertliği ve hemen uygulama yönüyle Fransız İhtilali’nin Devrim Mahkemeleri’ne benzetilebilir.

  • Şeyhülislamın fetvasına karşılık olarak Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi başkanlığında yaklaşık 150 müftünün imzası ile bir karşı fetva hazırlandı.
  • Damat Ferit vatan haini ilan edilerek Türk vatandaşlığından çıkarıldı.
  • İstanbul Hükümeti’yle bütün resmî ilişkiler kesildi.
  • Düzenli orduya geçilmesi kararı alındı.
  • Anadolu Ajansı kuruldu.