DİKKAT: Mısır sorununu anlayabilmek için önce KAVALALI MEHMET ALİ PAŞA hakkında bilgi sahibi olmamız gerekiyor.

 

KAVALALI MEHMET ALİ PAŞA KİMDİR?

Yunanistan’da yaşayan Türklerdendir. Fransa’nın Mısır’ı işgali sırasında bölgeye gönderilen gönüllü birliklere katılmıştır. Okuma-yazması olmadığı halde önce bu birliklerin komutanlığını, ardından da Mısır Valiliğini elde etmiştir.

Son derece zeki bir yönetici olan Kavalalı Mehmet Ali Paşa;

  • Öncelikle Fransızların yardımıyla modern bir ordu kurdu.
  • Eğitime önem vererek Mısır’ın her yanında okullar açtı.
  • Osmanlı Devletinden önce Avrupa’ya öğrenci gönderdi.
  • Ordunun silah ve mühimmat ihtiyacı için fabrikalar kurdu.
  • Mısır’da tarım reformu gerçekleştirdi.

Tüm bu hamlelerle Mısır’da güçlü bir konuma geldi.

 

MISIR MESELESİNİN DOĞUŞU (KAVALALI’NIN İLK İSYANI)

  • Osmanlı Devleti Yunan isyanını bastırma karşılığında Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’ya Mora ve Girit valiliğini vaat etmişti.
  • Ancak Yunanistan bağımsız olunca Mora kaybedildi.
  • Bunun üzerine Kavalalı, Girit ve Suriye valiliği istedi.
  • İsteği kabul edilmeyince oğlu İbrahim Paşa‘yı Suriye’ye yolladı.
  • Önce Adana da sonrada Kütahya da Osmanlı ordularını yenen İbrahim Paşa İstanbul’u ele geçirme planları yapamaya başladı.
  • Zor durumda kalan Osmanlı Devleti İngiltere ve Fransa’dan yardım istedi.
  • Ancak Avrupalı devletlerden yardım alamayınca “Denize düşen yılana sarılır diyerek Rusya’dan yardım istedi.”

DİKKAT: Mısır meselesi tarihimize “Denize düşen, yılana sarılır.” olarak geçmiştir.

Not: İngiltere olayı iç sorun olarak değerlendirdiği için, Fransa ise Kavalalı’yı desteklediği için yardım etmemiştir.

  • Yardım isteğini kabul eden Rusya donanmasını İstanbul’a gönderince
  • Telaşa kapılan Avrupa devletleri, Mehmet Ali Paşa’yı zorlayarak Kütahya Antlaşması‘na razı ettiler.

Not: Bu durum Osmanlı Devleti’nin kendi valisine karşı bile topraklarını koruyamayacak kadar güçsüz olduğunu kanıtlamıştır.

Not: Osmanlı kendi iç sorununu dış sorun haline getirmiştir.

 

 

KÜTAHYA ANTLAŞMASI (1833)

  • Mehmet Ali Paşa’ya Mısır valiliği yanında Girit ve Suriye valiliği verilmiştir.
  • Oğlu İbrahim Paşa’ya Adana ve Cidde valiliği verildi.

 

HÜNKÂR İSKELESİ ANTLAŞMASI (1833)

  • Antlaşmaya rağmen hem Kavalalı’ya hem de Avrupa devletlerine güvenmeyen II. Mahmut, Rusya ile Bir dostluk Antlaşması olan Hünkâr İskelesi antlaşmasını imzaladı.

Maddeleri:

  • Osmanlı saldırıya uğrarsa Rusya masrafları karşılamak koşuluyla yardım edecek ve asker gönderecek.
  • Rusya saldırıya uğrarsa Osmanlı boğazları kapatacak.
  • Antlaşma 8 yıl geçerli olacak.

ÖNEMLİ 1: Rusya’nın boğazlara inmesi özellikle İngiltere’yi rahatsız etmiş, Boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır.

ÖNEMLİ 2: Osmanlı Devleti’nin, kendi egemenlik haklarını kullanarak boğazlar ile ilgili imzaladığı son antlaşmadır.

 

 

KAVALALI’NIN İKİNCİ KEZ İSYANI

  • Kütahya antlaşması tarafları memnun etmemiştir.
  • Mehmet Ali Paşa Bağımsız olmak isterken, II. Mahmut, Kavalalı’nın ulaştığı güçten rahatsızdı.
  • Mehmet Ali Paşa 1838‘de vergisini yollamadı ve bağımsızlığını ilan etti.
  • Bunun üzerine yapılan Nizip savaşını Osmanlı kaybetti.
  • Ancak bu sefer Rusya’nın boğazlara inmesini istemeyen Avrupa devletleri olaya müdahale ettiler.

  • Kavalalı’yı yenerek 1840 Londra antlaşmasını kabul ettirdiler.

 

LONDRA ANTLAŞMASI (1840)

Antlaşmaya göre:

  • Mısır, Osmanlı’da kalacak fakat Mısır valiliği Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın, ondan sonra da, onun soyundan gelenlerin olacak.

NOT: Böylece Mısır’da HİDİVLER devri başlamış oldu.

  • Suriye, Adana ve Girit Osmanlı yönetiminde kalacak.

NOT: Böylece; Mısır sorunu çözümlenmiş, Mısır özerk bir eyalet haline gelmiştir.

 

LONDRA BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (1841)

  • Mısır sorunun çözümünde Avrupa devletlerinin verdiği destek ayrıca Hünkâr İskelesi antlaşmasının süresinin dolması boğazlar konulu bir konferansın toplanmasını sağladı. Konferansın sonunda 1841 Londra Boğazlar sözleşmesi imzalandı.

Sözleşmeye göre:

  • Boğazlar Osmanlı’da kalacak.
  • Boğazlar barış zamanları tüm devletlerin savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine açık olacak.

ÖNEMLİ 1: Böylece boğazlar ilk defa uluslararası statü kazandı.

ÖNEMLİ 2: Osmanlı’nın boğazlar ile ilgili tek başına karar verememiştir. Bu yüzden, bu anlaşma Osmanlı egemenlik haklarını zedelediğini gösterir.

BÖYLECE;

  • Rusya’nın sıcak denizlere inmesi engellenmiş,
  • İngiltere ve Fransa kârlı çıkarken Rusya Hünkâr İskelesinde elde ettiği hakları kaybetmiş.
  • Bu, Kırım savaşına sebep olmuştur.

 

BALTA LİMANI TİCARET SÖZLEŞMESİ (1838)

  • Mısır meselesinde İngiltere’nin desteğini almak için İngiltere’ye verilmiş ticari ayrıcalıklardır.
  • Bu antlaşma iç gümrük duvarlarını yıkarak tüm Osmanlı ülkesini pazar haline dönüştürmüştür.
  • Osmanlı ekonomisinin çöküşünü hazırlamıştır.