İç Nedenler:

a) Merkezi Yönetimin Bozulması

1. Veraset sisteminin değişmesi – kafes usulüne geçilmesi.

Osmanlıda uygulanan veraset sistemi 1. Ahmet döneminde Ekber ve Erşat usulüne geçilmesiyle değişti. Bu usulün mecburi bir sonucu olarak şehzadeler kafes usulü ile yetişmeye başladı.

Bunun sonucunda:

  • Devlet yönetiminde ilgisiz ve tecrübesiz kişiler padişah oldu.
  • Padişahlar çevresini, halkı, dünyayı tanımayan insanlar haline geldi.
  • Saray kadınlarının yönetimde etkisi arttı.
  • Akıl ve ruh sağlığı bozuk Padişahlar ortaya çıktı.
  • Yönetimde çıkar grupları etkili olmaya başladı.

2. Devlet adamlarını liyakat (layık olmak, hak etmek) ile değil rüşvetle, iltimasla (Adam kayırma, torpil) göreve gelmeleri.

 

b) Ordunun bozulması:

1. Kapıkulu ordusunun bozulması

  • Coğrafi keşiflerin sonucunda ülkede ortaya çıkan enflasyon yeniçerilerin aldıkları maaşların yetmemesine neden oldu.
  • Bundan dolayı yeniçeriler kanunları çiğneyerek ticaret yapamaya ve evlenmeye başladılar.
  • 3. Murat döneminde devşirme kanuna aykırı olarak ocağa asker alındı. (Oğlunun sünnet törenine gelen Soytarı, cambaz ve hokkabazların deftere yeniçeri olarak yazılmalarını sağlamıştır.)
  • “Ocak devlet içindir” anlayışı “Devlet ocak içindir” anlayışına döndü.
  • Böylece zamanı ve teknolojiyi takip etmeyen, kendini yetiştirmeyen, haremin ve devlet adamlarının kolayca etkisinde kalan, amacı devlete hizmet etmek olamayan askerler haline geldiler.

2. Tımar (Eyalet) ordusunun bozulması

  • Coğrafi keşifler ile birlikte toprağın yerini paranın alması toprağı iyi değerlendirme üzerine kurulu tımar sistemini işlemez hale getirdi.
  • Tımarlı sipahiler daha fazla para kazanmak için hileli yollara başvurdular. Yetiştirmesi gereken askere çok masraf yapmamanın yollarını aradılar. Köylüden daha fazla vergi aldılar. v.s.
  • Ülkede ortaya çıkan enflasyonun devletin sıcak para ihtiyacını artırdı. Bu yüzden tımarlar iltizama çevrilmeye başladı.
  • Böylece işsiz kalan tımarlı sipahiler eşkıya oldular.
  • Tımarların layık olamayanlara verilmesi ve devletin tüm kurumlarında görülen bozulmalar tımar sisteminde de  görüldü.

 

c) Ekonominin bozulması

  • Coğrafi keşiflere bağlı olarak ipek ve baharat yolunun önemini kaybetmesi ve  buna bağlı olarak devletin gümrük gelirinin azalması.
  • Coğrafi keşiflerle Avrupa’ya taşınan altın, gümüş kaçak olarak Osmanlı’ya girdi böylece enflasyona neden oldu. Bu enflasyonda en çok devlet ve devletten doğrudan maaş alanlar etkilendi.
  • Coğrafi keşifler ile birlikte toprağın yerini paranın alması Osmanlı ekonomik sistemini işleyemez hale getirdi. Avrupa’da Merkantilizm  geçerli olurken, Osmanlı Devletinde bunun tam tersi bir ekonomik sistem olan “BOLLUK EKONOMİSİ / İAŞECİLİK” geçerlidir.
  • Enflasyona bağlı olarak vergilerin artması köylünün toprağı terk etmesini buda tarımsal üretimin azalmasına neden oldu.
  • Savaşlarda eskisi gibi başarı kazanılmaması buna karşılık savaşların getirdiği büyük harcamalar.
  • Yeniçerilerin etkisinin ve sayısının artmasına bağlı olarak ulufe ve cülus maaşların artması.
  • Saray masraflarının, lüks ve israfın artması.

 

d) Eğitimin bozulması

  • Köyden kente göç sonucunda vergi ödemek istemeyenler medreselere doluşması ve böylece medreselerdeki eğitimin ve kalitenin bozulması.
  • Beşik Ulemalığı’nın ortaya çıkması. (Babası Ulema olan bir çocuğun doğuştan ulema sayılması)
  • Medreselerde pozitif bilimlerden terk edilerek dini bilimlere ağırlık verilmesi.

 

e) Sosyal alandaki bozulmalar

  • Devlet adamlarının rüşvet ile iş görür hale gelmesi ve
  • Celali isyanları halkın devlete olan güvenini azaltmıştır
  • Böylece köylü toprağı terk edip kente göç etmiştir.
  • Bu hem köylerin boşalmasına, üretimin azalmasına hem de şehirlerde işsizliğin artmasına, asayişin bozulmasına neden olmuştur.
  • Merkezi otoritenin zayıflaması ve iş bilmeyen devlet adamalarının eyaletlere gönderilmesi eyalet isyanlarının ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

 

2.DIŞ NEDENLER             

  • Osmanlı Devletinin doğal sınırlarına ulaşması. Yani Devletin genişlemesine engel olacak doğal sınırlara ulaşılmıştı. (Çöller, Okyanuslar,)   
  • Avrupa’da feodalitenin yerine güçlü merkezi krallıkların kurulması.
  • Coğrafi keşifler.
  • Avrupalıların Rönesans ve Reformla hem düşünce anlamında hem de bilim ve teknolojide kat ettiği ilerleme.