Sokullu Mehmet Paşa;

  • Kanuni’nin son döneminde Sadrazam olmuş,
  • Tüm II. Selim dönemi boyunca ve
  • III. Murat döneminin ilk yıllarında bu görevi sürdürmüştür.
  • Özellikle II. Selim’in devlet işleri ile ilgilenmemesi Sokullu Mehmet Paşa daha etkili bir hale getirmiş ve sayesinde devletin yükselişi devam etmiştir.
  • Sokullu Mehmet Paşa’nın 1579 tarihinde ölümüyle Osmanlı Devleti’nde Yükselme döneminin bittiği, Duraklama döneminin başladığı kabul edilir.

ONUN SADRAZAMLIĞI DÖNEMİNE DENK GELEN ÖNEMLİ GELİŞMELER

1. KIBRIS’IN FETHİ (1571):

  • Venediklilerin elinde bulunan Kıbrıs Osmanlı Devleti’nin Doğu Akdeniz egemenliğine gölge düşürüyordu.
  • Ayrıca 3 taraftan Osmanlı topraklarının tehdit eder durumdaydı.
  • Venedik’in Kıbrıs için ödediği vergiyi vermemesi üzerine Kıbrıs’ın fethine karar verildi.

KIBRIS’IN FETHİ İLE:

  • Doğu Akdeniz’deki Osmanlı egemenliği kesinleşti.
  • Baharat yolu güvenlik altına alındı.
  • Anadolu’nun savunması için bir iç güvenlik hattı oluşturuldu.
  • İNEBAHTI deniz bozgununa neden oldu.

 

2. İNEBAHTI DENİZ BOZGUNU:

  • Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs’ı fethi Avrupa’da büyük tepkiye neden oldu ve bir Haçlı donanması kuruldu.
  • Osmanlı donanması İnebahtı denilen yerde büyük bir bozguna uğradı.

NOT:

  • İnebahtı denizlerde uğradığımız dört büyük felaketten ilkidir.
  • Ayrıca Osmanlı, Avrupa ilişkileri açısından bir dönüm noktasıdır. Avrupalıların gözündeki yenilmez Türk imajının yıkıldığı andır.
  • Avrupalılar Türklerin de yenilebileceğini görmüştür. Bu yüzden İnebahtı Bozgunu Avrupalılar açısından son derece önemlidir.

DİKKAT: Bu iki gelişme tarihe Sokullu Mehmet paşa’nın Venedik elçisine yatığı benzetme ile geçmiştir. Sokullu Mehmet Paşa, Venedik elçisine hitaben: “Siz bizim sakalımızı kestiniz. (İNEBAHTI), Biz ise sizin kolunuzu kestik (KIBRIS). Kesilen sakal daha gür bir şekilde tekrar çıkar. Ama kesilen kol tekrar geri gelmez.” demiştir.

 

 

 

3. TUNUS’UN FETHİ (1574):

  • İnebahtı’nda yakılan Osmanlı donanmasının yerine kısa sürede yenisi yapıldı.
  • İnebahtı yenilgisini telafi etmek için Tunus İspanyollardan alındı.

 

4. LEHİSTAN’IN OSMANLI HİMAYESİNE ALINMASI (1575):

  • Lehistan kralının ölmesi üzerine Fransa, Almanya ve Rusya nüfuz mücadelesine girdiler.
  • Osmanlı devleti Fransa’nın desteğini alarak Erdel prensi Baturi’yi Lehistan kralı seçtirdi.
  • Böylece Lehistan Osmanlı himayesine girdi.

BÖYLECE:

  • Lehistan’ın Osmanlı himayesine girmesiyle Osmanlı Devleti’nin egemenlik sahası BALTIK DENİZİ’NE kadar ulaştı.

 

5. FAS’IN HİMAYE ALTINA ALINMASI (1578):

  • Fas’ı ele geçirmek isteyen Portekizliler başta olmak üzere Haçlılarla yapılan Vadi-üs-seyl (Vadi-üs Sebil) savaşında Portekizliler Fas’tan atılmış ve
  • Fas himaye altına alınmıştır.

BÖYLECE:

  • Osmanlı egemenliği ATLAS OKYANUSUNA kadar ulaşmıştır.
  • KUZEY AFRİKA’NIN fethi tamamlanmıştır.

 

6. SOKULLU MEHMET PAŞA’NIN KANAL PROJELERİ

SÜVEYŞ KANALI PROJESİ:

  • Sokullu Mehmet Paşa Akdeniz ile Kızıldeniz’i birbirine bağlayacak bir kanal açmayı planlamıştır.

Böylece:

  • Baharat yolu ve Akdeniz ticareti tekrar canlanacak,
  • Hint deniz yolu için Potekizlilerle yapılan mücadelede Akdeniz’deki donanmadan yararlanılabilecekti.

Sonuç: 

  • Proje tasarı aşamasında kalmış,
  • Aynı kanal 1869’da Fransızlar tarafından açılmıştır.

 

DON-VOLGA (İTİL-TEN) PROJESİ:

  • Sokullu Mehmet paşa Don ve Volga nehirlerinin birbirine en çok yaklaştığı noktada bir kanal açarak Karadeniz ve Hazar Denizini birbirine bağlamayı amaçlamıştır.

Böylece:

  • İpek yolu ticareti yeniden canlanacak,
  • İran’la yapılan savaşlarda donanmadan yararlanılabilecek,
  • Orta Asya Türkleri ile irtibat sağlanabilecek,
  • Rusların güneye inmelerine engel olunacaktı.

Sonuç:

  • Belirlenen kanal mesafesinin üçte biri kazılmasına rağmen, mevsimin kışa yaklaşması, asker arasında erzak sıkıntısı ve Kırım Hanının isteksiz davranması nedeniyle Don – Volga projesi yarıda kaldı.
  • Don – Volga kanalı 1952 yılında Ruslar tarafından gerçekleştirilmiştir.

 

KARADENİZ-MARMARA KANAL PROJESİ:

  • Sokullu Mehmet Paşa İzmit körfezi, Sapanca gölü, Sakarya nehri arasına bir kanal açarak Karadeniz’i Marmara denizine bağlayacak ikinci bir boğaz açmayı planlamıştır.

Böylece:

  • İstanbul boğazının yükü hafifleyecek,
  • Doğu Karadeniz’den gelecek kereste bu yolla taşınacaktı.

Sonuç:

  • Bu proje hiçbir zaman hayata geçirilmemiştir.