VERASET SİSTEMİ, TAHTA GEÇİŞ USULÜ DEMEKTİR.

  • Osmanlı Devleti’nde tıpkı daha önceki Türk devletlerinde olduğu gibi hükümdarlığın kaynağı İLAHİ idi.
  • Tanrı yeryüzünde kendisini temsil edip, insanları adaletle yönetmesi için bir temsilci seçmişti.
  • Tanrı tarafından verildiğine inanılan bu yetkiye KUT adı verilirdi.
  • Osmanlı Devletindeki Veraset sistemi I. Ahmet dönemine kadar düzensizdir.

Osmanlı Devleti;

1. Kuruluşundan I. Murat devrine kadar beylik özelliğini devam ettirmiş ve eski Türk Veraset anlayışı sürmüştür. Buna göre “Ülke HANEDAN üyelerinin ortak malı kabul edilir” ve hanedandan olan herkesin tahta çıkmaya hakkı vardır.

SONUÇ:

  • Bu Durum Veraset sisteminin düzensiz olması anlamına gelir.
  • Bu uygulama taht kavgalarına sebep olur.

DİKKAT: Bu uygulama pek çok Türk devletinin yıkılma sebebidir. Osmanlı Padişahları buna izin vermemek için erken dönemlerden itibaren tedbirler almıştır. Osmanlı Devleti katı Merkeziyetçi bir devlettir. (daha doğrusu giderek daha merkeziyetçi bir kimliğe bürünmüştür.) Merkezi otoriteye zarar verecek her şeyi devlet için tehlikeli görmüş ve bunlara karşı tedbirler almıştır.

2. I. Murat, Veraset sisteminde ilk düzenlemeyi yapmıştır. Yapılan düzenleme ile “Ülke hanedan üyelerini değil, padişahın ve çocuklarının malıdır.” anlayışı gelmiştir. Tahta çıkma hakkı yalnızca padişahın çocuklarına aittir.

SONUÇ:

  • Bu değişiklikle taht kavgaları bitmez ama azalır.
  • Bu değişiklik ile Veraset sistemi düzenli hale gelmez. Düzenli olabilmesi için Hükümdardan sonra yerine kimin geçeceği belli olmalıdır.

3. (YÜKSELME DÖNEMİ) Fatih Sultan Mehmet, I. Murat’ın yaptığı düzenlemeyi biraz daha netleştirmiştir. Hazırladığı “Kanunname-i Ali Osman” da, padişah olan kardeşin diğer kardeşlerini öldürebileceğini kanunlaştırdı. “ Devletin Bekası ve Nizam-ı Alem için kardeş katli vaciptir.” Böylece “Ülke sadece Padişahın malıdır.” anlayışı gelmiştir.

SONUÇ:

  • Bu değişiklikle taht kavgaları bitmez ama azalır.
  • Bu değişiklik ile Veraset sistemi düzenli hale gelmez. 
  • Hükümdarın otoritesi dolayısıyla merkezi otorite artar.

4. (DURAKLAMA DÖNEMİ) Osmanlı Veraset sistemindeki son değişiklik I. Ahmet döneminde yapılmıştır. Eski uygulamanın yerine “EKBER VE ERŞAT” usulü getirilmiştir. Buna göre Osmanlı Hanedan’ının en büyük ve aklı başında üyesi padişah olacaktır.

SONUÇ:

  • Bu değişiklik ile taht kavgaları sona erer.
  • Veraset sistemi düzenli hale gelir.
  • Kardeş katli sona erer.
  • Ancak bu değişiklik ile uygulanmaya başlayan “Kafes Usulü” çok daha büyük sorunlar yaratır.

DİKKAT: Ekber ve Erşat usulü ile birlikte Şehzadelerin “Sancağa çıkma” usulü kaldırılmış, yerine “Kafes Usulü” uygulanmaya başlamıştır.”