• Düzenli ordunun savaştığı ilk cephedir.
  • Doğu Anadolu’da Kazım Karabekir komutasında Osmanlı Devleti’nden kalan düzenli birlik olan15. Kolordu bulunmaktadır.
  • Kazım Karabekir, Mondros hükümlerine uymayarak emrindeki birliği dağıtmamıştır.
  • Bu cephede Ermenilerle savaşılmıştır.

 

Ermeni Sorunu

  • Ermeniler Osmanlı Devleti’nden ayrılmak için ayaklanan son azınlıklardır. (Millet-i Sadıka)
  • Ermeni sorunu, 93 Harbi sırasında Ruslar, Doğu Anadolu’yu işgal edince Ermenileri kışkırtmaları ve savaş sonunda imzalanan Ayastefanos ve Berlin Antlaşmalarına “Ermenilerin oturduğu yerlerde ıslahatlar yapılacaktır.” Maddesini koydurmaları ile başlamıştır.
  • I.Dünya Savaşı’na kadar zaman zaman ayaklanan Ermeniler, savaş sırasında ordumuza zarar verince Osmanlı Hükümeti, 1915’te Tehcir Kanunu’nu çıkartarak Ermenileri Doğu Anadolu’dan Suriye’ye zorunlu olarak göç ettirmiştir.

 Kurtuluş Savaşı’nda Ermeniler

  • l. Dünya Savaşı sürerken Rusya’da Bolşevik İhtilal’ı çıkınca bugünkü Ermenistan’da bir Ermeni devleti kuruldu.(1918)
  • Ermeniler, Sevr’i hayata geçirmek, İtilaf Devletleri’nin kendilerini vaat ettiği Doğu Anadolu’yu alabilmek için saldırılara başladı.
  • Bunun üzerine Doğu Cephesi Komutanlığı’na getirilen Kazım Karabekir, önce Ermeni saldırılarını durdurdu.
  • 28 Eylül’de taarruza geçti. 3 Aralık 1920’de Gümrü’ye kadar olan topraklar Ermenilerden temizlendi.
  • Gümrü önlerinde yenilgiyi kabul eden Ermeniler ile Gümrü Antlaşması yapıldı.

Gümrü Barış Antlaşması (3 Aralık 1920)

Maddeleri

  • Kars, Sarıkamış, Kağızman, Iğdır Türkiye toprağı olacak.
  • Türkiye-Ermenistan sınırı Aras Nehri-Çıldır Gölü hattı olacak.
  • Ermenistan Sevr’i tanımayacak.

 

ANTLAŞMANIN ÖNEMİ

  • Gümrü Antlaşması ile TBMM’nin varlığını kabul eden ilk devlet Ermenistan oldu.
  • Misak-ı Millî’yi kabul eden ilk devlet Ermenistan olmuştur.
  • Böylece Ermeniler, Sevr’de kendilerine verilen haklardan vazgeçti.
  • Doğu Cephesi kapandı ve buradaki birlikler Batı Cephesi’ne gönderildi.
  • Bu antlaşma TBMM’nin yabancı bir devletle imzaladığı ilk antlaşmadır.

 

DİKKAT: Gümrü Antlaşması, doğu sınırımızı belirleyen üç antlaşmadan ilkidir. (Diğerleri Moskova ve Kars Antlaşmaları olacak.)