DİKKAT: Sened-i İttifak’ı anlamak için nasıl ortaya çıktığını anlamamız gerekir.

Sened-i İttifak’ı ortaya çıkaran olaylar

III. Selim devri (Nizam-ı Cedid), Kabakçı Mustafa isyanı ile sona ermiştir. İstanbul’da ortaya çıkan bu isyanı haber alan ve Nizam-ı Cedid yanlısı Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa, kendi kuvvetleriyle harekete geçmiştir. İstanbul’a gelerek isyanı bastırır. Bu arada isyancılar III. Selim’i öldürmüştür. Bu yüzden yenilik taraftarı olarak bildiği II. Mahmut’u tahta çıkarır. II. Mahmut kendisini tahta çıkaran Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşayı sadrazam yapar. Anadolu ve Rumeli’deki ayanların hayli güçlendiğini ve başına buyruk hareket ettiğini düşünen II. Mahmut bu duruma son vermek ister. Alemdarın aracılığı ile ayanlar ile görüşür. Ve Sened-i İttifak imzalanır.(1808)

AYAN: 18 yüzyıldan itibaren İltizam ve Malikâne sistemleri ile Osmanlı Taşrasında giderek güçlenmiş ve devlet otoritesine rakip hale gelmiş yerel güçler.

DİKKAT: Ayrıntılı bilgi için bakınız: 18. Yüzyıl Osmanlı taşra teşkilatındaki değişiklikler

 

Senedi İttifak’a göre:

  • Ayanlar, devletin eyaletlerden asker toplamasına yardım edecek.
  • Ayanlar bulundukları yerlerde devletin vergi toplamasına yardım edecek.
  • Ayanlar da devlet memurları gibi anlaşmaya uyacaklar. Uymayanlara karşı birlikte hareket edilecek.
  • Padişah ağır vergiler koymayacak, eşit ve adaletli vergi alacak.
  • İstanbul’daki yeniçeri ve diğer ocaklarda isyan çıktığında ayanlar emir beklemeksizin İstanbul’a gelerek isyanı önleyecekler.

BÖYLECE:

  • Bu belge ile ilk kez padişahın mutlak otoritesi sınırlandırılmış,
  • Ayanların hakları ve varlığı tanınmıştır.

NOT: Sened-i ittifakın imzalanmasında rol oynayan Alemdar Mustafa Paşa kısa bir süre sonra Eşkinci Ocağına tepki gösteren yeniçerilerin isyanı sonucu öldürüldü. Ayanların gittikçe güçlenmesinden rahatsız olan II. Mahmut ayanları ortadan kaldırarak, sarsılmış ve sınırlandırılmış durumdaki merkezi otoriteyi tekrar güçlendirmeye çalıştı.

DİKKAT 1: Osmanlı padişahı ilk kez kendi gücünün yanında başka gücün varlığını kabul etmiştir.

DİKKAT 2: Bu belge İngiltere’deki Magna Carta’ya benzetildiği için anayasanın başlangıcı olduğu iddia edilse de kesinlikle değildir.

DİKKAT 3:  Bu dönemdeki Tanzimat fermanı, Islahat fermanı gibi önemli yeniliklerden ayrılan özelliği;

Senedi İttifak’ta hiçbir

  • Batılılaşma çabası

  • Fransız İhtilalı etkisi,

  • Azınlık isyanı etkisi YOKTUR.